دادگاه کیفری یک چیست؟ + معرفی این دادگاه و بیان شرایط رسیدگی به پرونده‌ها در آن

دادگاه کیفری یک به‌ عنوان یک دادگاه مهم در کشور ما محسوب می‌شود. این دادگاه در گذشته با نام دادگاه کیفری استان شناخته می‌شد. با تصویب قانون آیین دادرسی کیفری جدید ، نام این دادگاه به کیفری یک تغییر کرد. صلاحیت این دادگاه در قانون تصریح شده ‌است. یعنی فقط نسبت به اعمال مجرمانه‌ای که در قانون آمده است، صلاحیت رسیدگی دارد.

یکی از مسائل مهم در زمینه امور جزایی، تعیین صلاحیت مراجع است. زمانی ‌که یک عمل مجرمانه محقق می‌شود، باید بدانید که کدام مرجع صلاحیت رسیدگی به موضوع مورد نظر شما را دارد. صلاحیت به معنی شایستگی و توانایی برای رسیدگی به دعاوی مطروحه و اعمال مجرمانه است.

دادگاه کیفری یک چیست؟

برای پاسخ به این سوال که دادگاه کیفری یک چیست، باید بگوییم که این دادگاه همان دادگاه کیفری استان محسوب می‌شود که با تحولات قانون آیین دادرسی کیفری، نام آن تغییر پیدا کرده ‌است. در قانون جدید، صلاحیت کیفری و اصلاحات مقررات به ‌گونه‌ای مناسب و مؤثر انجام‌ شده است. این دادگاه کیفری در مرکز استان تشکیل می‌شود اما با تشخیص رئیس قوه قضاییه، امکان تشکیل این دادگاه در حوزه‌ قضایی شهرستان‌ها نیز وجود دارد.

مطابق ماده ۲۹۶ قانون آیین دادرسی کیفری، در حوزه‌هایی که این دادگاه تشکیل نمی‌شود، نزدیک‌ترین دادگاه کیفری یک در حوزه قضایی آن استان، به اعمال مجرمانه‌ای که در صلاحیت این دادگاه است، رسیدگی خواهد کرد.

به دلیل اهمیت اعمال مجرمانه‌ای که در صلاحیت این دادگاه هستند، قانونگذار تعدد قاضی را در این دادگاه، لازمه رسمیت یافتن آن دانسته ‌است. این اقدام سبب می‌شود، پرونده‌های مطروحه در این دادگاه با دقت نظر بسیار زیادی بررسی شوند و امکان بروز اشتباه در آن کاهش پیدا کند.

دادگاه کیفری یک چند قاضی دارد؟

برای پاسخ به این سوال که دادگاه کیفری یک، چند قاضی دارد، باید به قانون آیین دادرسی کیفری مراجعه کنیم. بر اساس این قانون، این دادگاه با حضور یک رییس و دو مستشار به پرونده مطروحه، رسیدگی می‌کند. اگر در جلسه‌ دادرسی رئیس حاضر نباشد، مستشاری که سابقه قضایی بیشتری دارد، به ‌عنوان جانشین رییس محسوب می‌شود. جلسه دادرسی با حضور دو عضو نیز رسمیت خواهد یافت.

این دادگاه کیفری که در مرکز استان تشکیل می‌شود، صلاحیت رسیدگی به اعمال مجرمانه سیاسی و مطبوعاتی را دارد. یعنی حتی اگر شهرستانی در دادگاه کیفری یک داشته باشد، دادگاه کیفری شهرستان صلاحیت رسیدگی به اعمال مجرمانه سیاسی و مطبوعاتی را ندارد. به این موارد صرفاً در دادگاه کیفری یک که در مرکز استان تشکیل ‌شده، رسیدگی می‌شود. حضور دادستان و دفاع او از کیفرخواست صادره، در این دادگاه الزامی است. مگر اینکه دادگاه حضور دادستان یا نماینده او را ضروری تشخیص ندهد.

رسیدگی در دادگاه کیفری یک

نحوه رسیدگی در دادگاه کیفری یک، مطابق ماده ۳۸۲ قانون آئین دادرسی کیفری، بیان شده است. بر اساس این ماده، این دادگاه فقط در صورت صدور کیفرخواست و در حدود آن اقدام به رسیدگی و صدور رأی خواهد کرد. مگر اینکه عمل مجرمانه به ‌طور مستقیم در این دادگاه مطرح‌ شده باشد. در این صورت، دادگاه مکلف است در مورد این پرونده، تحقیقات مقدماتی و جمع‌آوری ادله را انجام دهد.

این نکته را مدنظر داشته باشید که بعضی از اعمال مجرمانه به ‌طور مستقیم در دادگاه مطرح می‌شوند. به دلیل اهمیت این اعمال مجرمانه، تحقیقات مقدماتی و صدور رأی آن بر عهده‌ این دادگاه کیفری قرار دارد. به‌ عنوان مثال، اعمالی مانند زنا یا لواط به‌ طور مستقیم در دادگاه کیفری یک مطرح می‌شوند. سپس این دادگاه تحقیقات مقدماتی را مطابق مقررات قانونی انجام می‌دهد. در صورتی ‌که ادله‌ای برای انتساب عمل ارتکابی به متهم وجود نداشته باشد یا ادله کافی نباشد، این دادگاه قرار موقوفی تعقیب را صادر می‌کند.

در صورتی ‌که تحقق عمل مجرمانه توسط مرتکب احراز شود، قرار رسیدگی به این پرونده صادر می‌شود. به ‌عنوان مثال، مردی ادعا می‌کند که همسرش مرتکب عمل نامشروع زنا شده‌ است. او باید این ‌موضوع را به ‌طور مستقیم در دادگاه کیفری یک مطرح کند. برای اثبات زنا وجود ۴ شاهد لازم است. اگر این دادگاه کیفری تحقیقات مقدماتی را انجام دهد ولی زنا به همسر این مرد منتسب نباشد یا تحقق آن برای دادگاه محرز نشود، قرار موقوفی تعقیب صادر می‌شود.

چنانچه ادله کافی وجود داشته باشد و تحقق زنا و انتساب آن به متهم ثابت شود، دادگاه با صدور قرار رسیدگی، برای این پرونده رای مناسب را اعلام می‌کند.

صلاحیت دادگاه کیفری یک

به اعمال مجرمانه‌ای که مجازات آن‌ها سلب حیات، حبس ابد یا قطع عضو باشد، در دادگاه کیفری یک رسیدگی می‌شود. علاوه ‌بر این موارد، اعمال مجرمانه‌ای که مشمول مجازات تعزیری درجه ۳ بالاتر هستند و اعمال مجرمانه سیاسی و مطبوعاتی در صلاحیت این دادگاه قرار دارند.

همان‌طور که از این اعمال مجرمانه مشخص است، دادگاه کیفری 1 دادگاهی بسیار حساس و مهم است. به همین ‌جهت لازم است که متهم حتما وکیل داشته باشد. اهمیت وجود وکیل در این دادگاه تا حدی است که اگر خودش وکیل معرفی نکند، دادگاه برای او وکیل تسخیری تعیین می‌کند زیرا پرونده‌هایی که در این دادگاه مطرح می‌شوند، پیچیده و دشوار هستند. علاوه بر آن به دلیل حضور سه قاضی در این دادگاه، وجود شخصی لازم است که با قوانین آشنا باشد و با تسلط کامل، توانایی دفاع از متهم در برابر ۳ قاضی را داشته باشد.

نکته‌ای را که در مورد صلاحیت باید در نظر داشته باشید، این است که این دادگاه فقط در حیطه صلاحیت خود عمل می‌کند. به‌ عنوان مثال، وقتی شخصی مدعی زنا توسط متهم می‌شود، اگر زنا با تحقیقات مقدماتی این عمل نامشروع در دادگاه ثابت نشود، ولی اعمالی مانند تقبیل یا مضاجعه برای دادگاه محرز شود، این دادگاه کیفری با صدور قرار عدم صلاحیت، پرونده را به دادگاه کیفری ۲ ارجاع می‌دهد زیرا صرفاً عمل زنا یا لواط و مواردی که در قانون تصریح ‌شده، در صلاحیت این دادگاه قرار دارند. یعنی اعمال کمتر از زنا یا لواط، در صلاحیت این دادگاه نیستند.

نکات مهم و بیان مثال در رابطه با صلاحیت این دادگاه

در مورد صلاحیت رسیدگی در دادگاه کیفری این نکته را در نظر داشته باشید که اگر پرونده‌ای به ‌طور مستقیم در این دادگاه مطرح شود. سپس با تحقیقات مقدماتی معلوم شود که این ‌موضوع در صلاحیت این دادگاه قرار ندارد، باید دادگاه قرار موقوفی تعقیب صادر کند تا پرونده به دادگاه صالح ارجاع داده شود.

به ‌عنوان مثال، در مورد عمل نامشروع لواط، پرونده‌ای در این دادگاه مطرح می‌شود. بعد از تحقیقات مقدماتی انتساب این عمل به متهم برای دادگاه محرز نمی‌شود ولی وجود موردی مانند التذاذ جنسی یا مواردی مانند آن برای دادگاه ثابت می‌شود. این اعمال کمتر از لواط و خارج از صلاحیت این دادگاه هستند. بنابراین دادگاه قرار موقوفی تعقیب صادر می‌کند تا پرونده به مرجع صلاحیت‌دار ارجاع داده شود.

یعنی این دادگاه حق رسیدگی به مواردی غیر از آنچه در قانون به آن تصریح ‌شده را ندارد. همچنین در پرونده‌هایی مانند سرقت حدی که مجازات آن قطع عضو است، اگر دادگاه ادله را برای انتساب سرقت حدی به متهم کافی نداند یا ادله برای سارق بودن او وجود نداشته باشد، به برائت متهم رأی می‌دهد. در صورتی ‌که این سرقت توسط دادگاه به ‌عنوان سرقت تعزیری تشخیص داده شود، برای این پرونده قرار عدم صلاحیت صادر و پرونده به دادگاه صالح ارجاع داده خواهد شد.

 

صلاحیت اضافی دادگاه کیفری

علاوه ‌بر مواردی که راجع ‌به صلاحیت دادگاه کیفری یک مطرح شد، مطابق قانون مبارزه با تامین مالی تروریسم، این دادگاه صلاحیت رسیدگی به اعمال مجرمانه مربوط به تامین مالی تروریسم را نیز بر عهده دارد. تامین مالی تروریسم، به معنی جمع‌آوری و تهیه عمدی و آگاهانه وجوه و اموال برای کمک به افراد تروریست یا سازمان‌های تروریستی است. یعنی اگر شخصی با خراب‌کاری در اموال و تأسیسات عمومی دولتی یا غیردولتی یا خرید و فروش اسلحه یا اعمال خطرناک علیه هواپیمایی و هوانوردی یا موارد دیگری مانند آن برای کمک به تروریسم اقدام کند، مرتکب عمل مجرمانه شده ‌است. این ‌موضوع مطابق قانون در صلاحیت دادگاه کیفری مذکور قرار دارد.

برای حضور در این دادگاه چه اقداماتی لازم است؟

برای حضور در این دادگاه، لازم است که درباره تشکیلات، اعضا و تشریفات حضور در آن اطلاعاتی را کسب کنید. همچنین اگر برای پاسخگویی یا برای بیان شکایت از موضوعی به دادگاه می‌روید، لازم است که بتوانید به خوبی از حق خود دفاع کنید و درباره آن موضوع توضیح دهید. یک اقدام مناسب برای این شرایط، ارایه یک لایحه قوی است که درباره پرونده شما توضیح دهد. در چنین شرایطی مناسب است که از خدمات تنظیم لایحه بهره ببرید.

بدون شک تنظیم و نوشتن لایحه نیز کاری زمانبر است که نیاز به دقت زیادی دارد. به همین دلیل، شما می‌توانید در رابطه با آن، با مشاوران مجرب صحبت کنید تا شیوه انجام این لایحه، برای شما مشخص شود. بهترین اقدام برای این موارد، استفاده از خدمات مشاوره حقوقی تلفنی است.