لایحه جهیزیه ؛ استرداد و پس گرفتن جهیزیه از طرف زوج و زوجه

از جمله مقدمات شروع زندگی مشترک تهیه اسباب و لوازم خانه است. این لوازم شامل کلیه وسایل مورد نیاز برای زندگی است. معمولاً متناسب با فرهنگ و عرف هر منطقه میزان و نحوه تهیه این لوازم متفاوت است. در بعضی مناطق جهیزیه فقط شامل ضروریات زندگی و در مناطق دیگر از جمله کلان ‌شهرها جهیزیه شامل وسایل لوکس و تجملاتی هم می‌شود. در فقه و قانون تهیه لوازم و اثاثه خانه بر عهده‌ مرد قرار داده ‌شده است. البته در عرف تعداد زیادی از مناطق کشور ما تهیه جهیزیه بر ‌عهده خانواده عروس ‌است. این‌ موضوع باعث تحمیل هزینه‌های فراوانی بر خانواده عروس می‌شود. اختلافات در مورد پس گرفتن و استرداد جهیزیه زمانی رخ می‌دهد که زن و شوهر تصمیم به جدایی از هم دارند.

زمانی که آن‌ها برای طلاق اقدام می‌کنند، در مورد جهیزیه هم با مشکل مواجه می‌شوند زیرا خانم مدعی است که مالک جهیزیه است. در مقابل شوهر هم ادعا می‌کند که خودش تعداد زیادی از وسایل را در طول زندگی مشترک خریداری کرده‌ است. در این حالت لایحه جهیزیه توسط آن‌ها تنظیم و به دادگاه تقدیم می‌شود. دادگاه بعد از بررسی دلایل و مدارک در این خصوص تصمیم‌گیری می‌کند.

مفهوم‌شناسی ؛ لایحه جهیزیه به چه معنا است؟

استرداد به‌ معنای پس گرفتن است. در اصطلاح حقوقی استرداد جهیزیه به معنی آن است که خانم جهیزیه‌ای را که هنگام ازدواج به خانه شوهر برده است، پس بگیرد. در این حالت خانم با تنظیم لایحه و ارائه لیست جهیزیه از قاضی تقاضا می‌کند که این اموال را برای او پس بگیرد. موضوع مالکیت خانم نسبت به جهیزیه حتی پس از زندگی مشترک هم ادامه دارد. یعنی او هر زمان که بخواهد، می‌تواند از حق مالکیت خود استفاده کند و این اموال را از خانه شوهرش ببرد. در واقع این ‌موضوع منحصر به زمان طلاق نیست. ولی معمولاً خانم‌ها در طول زندگی مشترک کاری برای پس گرفتن جهیزیه انجام نمی‌دهند و این‌ موضوع در زمان طلاق رخ می‌دهد.

اباحه تصرف در لایحه جهیزیه به چه معنا است؟

در قانون به ‌حق شوهر نسبت‌ به جهیزیه‌ای که خانم برای منزل مشترک فراهم کرده‌ است، اباحه تصرف می‌گویند. این عبارت به معنی آن است که آقا تا زمانی‌ که با همسرش زندگی می‌کند، می‌تواند از این وسایل استفاده کند. معمولاً زمانیکه زن و شوهر با هم ازدواج می‌کنند، از تمام اسباب و لوازم به‌ طور مشترک استفاده می‌کنند. نکته‌ای که بهتر است بدانید این است که استفاده مشترک به معنی مالکیت آن‌ها نسبت ‌به وسایل طرف مقابل نیست. آن‌ها هر کدام مالک وسایل و لوازمی هستند که برای زندگی مشترک فراهم کرده‌اند.

دعوای استرداد جهیزیه در لایحه جهیزیه

یکی از مهم‌ترین مسائل در میان زن و شوهر در هنگام جدایی موضوع مالکیت آن‌ها اثاثیه منزل است. در هنگام زندگی مشترک زن و شوهر به دلیل اینکه در یک خانه زندگی می‌کنند، در مورد مالکیت این وسایل با هم اختلافی ندارند اما زمانیکه برای طلاق اقدام می‌کنند، به دلیل مشکلاتی که بعد از طلاق به وجود می‌آید، هر کدام از آن‌ها ادعای مالکیت این وسایل را دارند. یعنی خانم مدعی می‌شود که تمام وسایل را هنگام ازدواج به همراه خود آورده است.

از طرفی شوهر هم ادعا می‌کند که در طول سال‌های زندگی مشترک به تناسب نیاز خانواده این وسایل را خریداری کرده ‌است. در این شرایط هر کدام از آن‌ها باید بتواند ادعای خود را ثابت کند. خانم می‌تواند ضمن تقدیم لایحه جهیزیه لیست جهیزیه خود را به دادگاه تحویل دهد. در مقابل آقا هم می‌تواند با تنظیم نمونه لایحه استرداد جهیزیه و ارائه فاکتورهای خرید ادعای خود را ثابت کند. قاضی بعد از بررسی دلایل و مدارک حکم مناسب را صادر می‌کند.

لیست جهیزیه

در بعضی مناطق کشور هنگام انتقال و تحویل دادن جهیزیه به منزل شوهر لیستی از این اموال تهیه می‌شود. این لیست را داماد و خانواده او امضا می‌کنند. تهیه این لیست موجب می‌شود در زمان اختلاف بین زوجین؛ خانم بتواند مالکیت خود را ثابت کند. این خانم با تنظیم لایحه جهیزیه و ارائه لیست جهیزیه در دادگاه می‌تواند مالکیت خود را نسبت‌ به این اموال به اثبات برساند. گاهی ممکن است وسایلی که آقا در هنگام ازدواج خریداری کرده‌ است نیز در این لیست نوشته شود زیرا در اوایل ازدواج معمولاً اختلافی بر سر این‌ موضوع وجود ندارد. در صورتی ‌که آقا بخواهد این اموال را از طریق دادگاه پس بگیرد، باید لایحه دفاعیه در استرداد جهیزیه را تنظیم و به دادگاه تقدیم کند.

علاوه‌ برآن فاکتور وسایلی که خریداری کرده‌ است را نیز باید به دادگاه تحویل دهد. چنانچه فاکتور خرید وسایل موجود نباشد، دادگاه به تقسیم اموال بین زن و شوهر حکم می‌دهد زیرا روشن است که هر مردی در طول زندگی مشترک وسایلی را برای منزل خریداری می‌کند. در این حالت وسایل به تناسب استفاده خانم و آقا بین آن‌ها تقسیم می‌شود. یعنی ممکن است وسایل ضروری آشپزخانه به خانم داده شود. در مقابل وسایلی که مورد استفاده مردان است، به آقا تحویل داده شود.

نمونه لایحه دفاعیه استرداد جهیزیه از طرف زوج

مواقعی که زوجین برای طلاق اقدام می‌کنند، خانم ها برای استرداد جهیزیه تلاش خواهند کرد. در این حالت ممکن است حق شوهر ضایع شود زیرا ممکن است خانم جهیزیه‌ای نداشته و شوهر مجبور به تهیه تمام لوازم برای خانه شده باشد. در این شرایط آقا می‌تواند برای پس گرفتن لوازمی که خریداری کرده‌ است، نمونه لایحه دفاعیه استرداد جهیزیه از طرف زوج را تنظیم و به دادگاه تقدیم کند. او باید با ارائه اسناد و دلایل کافی مالکیت خود را نسبت‌ به این وسایل ثابت کند.

برای مثال: فرض کنید خانم و آقایی با وجود مخالفت خانواده خانم با هم ازدواج می‌کنند. پدر خانم شرط می‌کند که اگر به ازدواج شما رضایت دهم، هیچگونه جهیزیه‌ای به شما نخواهم داد. زوجین با قبول این شرط زندگی مشترک خود را آغاز می‌کنند. سپس آقا خودش به‌ تنهایی برای تهیه لوازم و وسایل مورد نیاز زندگی مشترک تلاش می‌کنند. بعد از گذشت چند سال خانم با ناسازگاری برای طلاق اقدام می‌کند. در این حالت اگر خانم برای پس گرفتن جهیزیه به دادگاه مراجعه کند، شوهر او می‌تواند با تنظیم نمونه لایحه دفاعیه استرداد جهیزیه از طرف زوج و ارائه مدارک کافی مالکیت خود را ثابت کند. قاضی در صورت احراز شرایط حکم مناسب را صادر می‌کند.

نکات مهم درباره لایحه جهیزیه

در صورتی‌ که شوهر در زمان طلاق جهیزیه را بفروشد، این موضوع خیانت در امانت محسوب نمی‌شود و جرم خیانت در امانت جهیزیه محقق نخواهد شد زیرا ید شوهر در رابطه با جهیزیه همسرش ید امانی است و ید ضمانی نیست. یعنی شوهر مسئول نقص یا تلف این اموال نیست.

خانم می‌تواند از راه حقوقی و هم از راه کیفری برای استرداد جهیزیه خود اقدام کند. از طریق دادگاه حقوقی می‌تواند با طرح دعوا و تنظیم نمونه لایحه استرداد جهیزیه علیه شوهرش لوازم خود را پس بگیرد. از طریق دادگاه کیفری هم می‌تواند با شکایت علیه شوهر مبنی ‌بر فروش مال غیر، تقاضای خود را در دادگاه مطرح کند. خانم می‌تواند برای حفظ جهیزیه خود با درخواست قرار تأمین خواسته یا دستور موقت از فروش آن‌ها توسط شوهر جلوگیری کند.

کاربرد لایحه جهیزیه

لایحه جهیزیه زمانی تنظیم می‌شود که خانم قصد دارد جهیزیه‌ای را که با خود به منزل شوهر برده ‌است، پس بگیرد. قانون به خانم این حق را داده‌ است هر زمان که بخواهد اموال و وسایل خود را پس بگیرد. زمانی که خانم تصمیم به جدایی از همسرش دارد، با تنظیم لایحه دفاعیه در خصوص استرداد جهیزیه و تقدیم آن به دادگاه برای پس گرفتن جهیزیه خود اقدام می‌کند. دادگاه بعد از بررسی کامل تصمیم مناسب را اعلام می‌کند.

نظریه مشورتی شماره 479/92/7 مورخ 13/3/1392

مطابق این نظریه مشورتی و قانون حمایت از خانواده؛ دعاوی استرداد جهیزیه و نفقه، موضوع اختصاصی دادگاه خانواده است و شورای حل اختلاف صلاحیت رسیدگی به این دعاوی را ندارد. حتی اگر این دعاوی از جهت مالی در محدوده‌ حد نصاب شورای حل اختلاف باشد، این مرجع حق رسیدگی نخواهد داشت.

این موارد را در نظر داشته باشید

اگر در جریان رسیدگی و پیگیری به شکایات مربوط به استرداد جهیزیه هستید، برایتان مناسب خواهد بود که در خصوص اقداماتی که انجام می‌دهید با یک وکیل مجرب یا یک مشاور حقوقی گفتگو کنید. این گفتگو و دریافت مشاوره به شما کمک می‌کند که اقدامات سازنده‌تری را انجام دهید تا بتوانید با سهولت بیشتری به نتیجه مورد نظر دست پیدا کنید. بدون شک استفاده از خدمات مشاوره حقوقی تلفنی برای شما بسیار مطلوب خواهد بود.

علاوه براین، پیشنهاد می‌کنیم که برای حضور در دادگاه و بیان خواسته خود، حتما یک لایحه در اختیار داشته باشید. برای این مورد نیز، می‌توانید مسئولیت تنظیم لایحه را به تیم حقوقی احتراما بسپارید.