تعریف تصرف عدوانی حقوقی به همراه شرایط طرح دعوی تصرف عدوانی حقوقی و پیگیری آن در دادگاه

تصرف عدوانی حقوقی ، عنوان یکی از پرتکرارترین پرونده‌های دادگاه حقوقی است. این موضوع زمانی مطرح می‌شود که شخصی مدعی باشد ملکی که در گذشته در اختیار او بوده، به‌ صورت غیر قانونی از تسلط او خارج شده ‌است. برای طرح این دعوا موضوع مالکیت ملاک نیست. یعنی همین ‌که خواهان بتواند سابقه تسلط یا سکونت خود را در این ملک ثابت کند، به خواسته او در دادگاه رسیدگی خواهد شد.

تصرف به معنی آن است که یک شخص بر مالی معین تسلط و استیلا داشته باشد. به عبارت دیگر، تصرف اختیاری است که فرد نسبت به مالی دارد. اگر شخصی به‌ صورت غیر قانونی و بدون رضایت فردی که ملک در اختیار او بوده ‌است، برآن تسلط پیدا کند، به عنوان خوانده به دادگاه فراخوانده می‌شود.

وقتی فردی بدون اذن مالک یا امین او، مالی را در اختیار بگیرد، خواهان می‌تواند از طریق دادگاه حقوقی علیه او طرح دعوا کند. برای این کار لازم است که خواهان دادخواست خود را به دادگاه حقوقی ارائه دهد. سپس با ارائه دلایل و مدارک مناسب، خواسته خود را در دادگاه پیگیری کند.

ابتدا به این مثال توجه کنید!

در قانون برای فردی که به‌ عنوان خوانده شناخته می‌شود، امکان حق دفاع و بیان اظهارات او پیش‌ بینی ‌شده است. اگر خوانده بتواند ثابت کند که تسلط او بر این ملک با اذن مالک یا خادم یا سرایدار یا با مجوز قانونی بوده ‌است، قاضی به نفع او حکم خواهد داد.

فرض کنید مستاجری یک باغ را به عنوان امانت به یک شخص ثالث می‌دهد تا از آن نگهداری کند. بعد از مدتی مستاجر با مراجعه به دادگاه مدعی می‌شود که طرف مقابل این باغ را به‌ صورت عدوانی از تسلط او خارج کرده ‌است. در این شرایط خوانده این دعوا با ارائه دلایلی مانند شهادت شهود یا ارائه توافق‌ نامه، برای دفاع از خودش اقدام می‌کند. قاضی بعد از استماع اظهارات طرفین، در این مورد تصمیم‌ گیری خواهد کرد.

شرایط طرح دعوی تصرف عدوانی حقوقی

برای پیگیری این دعوا باید ارکان دعوای تصرف عدوانی حقوقی وجود داشته باشد. شرایط دعوی تصرف عدوانی حقوقی یعنی اینکه پیگیری و طرح این موضوع در دادگاه به شرایط خاص و محقق شدن چند رکن نیازمند است. در ادامه به آن اشاره می‌کنیم:

1. اولین مورد از ارکان دعوی رفع تصرف عدوانی حقوقی ، غیر منقول بودن مال موضوع دعوا است. یعنی اگر شخصی یک خودرو را اجاره کند و فرد دیگری آن را به‌ صورت غیرقانونی از او بگیرد، این مورد به ‌عنوان تصرف عدوانی قابل پیگیری نیست زیرا این دعوا فقط به اموال غیر منقول اختصاص دارد.
2. یکی دیگر از شرایط طرح دعوی تصرف عدوانی حقوقی سابقه تسلط خواهان بر ملک است. یعنی فردی که در دادگاه به ‌عنوان خواهان طرح دعوا می‌کند، باید در ملک موضوع دعوا سابقه سکونت، تسلط یا اختیار تصمیم‌ گیری داشته باشد. چنانچه این رکن از ارکان دعوای تصرف عدوانی حقوقی وجود نداشته باشد، دعوای خواهان رد می‌شود.
3. در خصوص شرایط رفع تصرف عدوانی حقوقی موضوع دیگری نیز قابل ‌توجه است. برای اینکه خواهان علیه خوانده طرح دعوا کند، نیازی به اثبات مالکیت نیست. یعنی مستاجر، کارگر، خادم، سرایدار و سایر افرادی که به هر طریقی در این ملک سابقه تسلط داشته‌اند، امکان طرح دعوا علیه متصرف را دارند.
4. بنابراین مهمترین شرایط رفع تصرف عدوانی حقوقی سابقه تصرف خواهان و اثبات آن است. اگر مالک سند رسمی یا هیچ دلیل یا مدرکی برای اثبات مالکیت خود نداشته باشد، نمی‌تواند در دادگاه جزایی علیه متهم شکایت کند و باید از طریق دادگاه حقوقی برای احقاق حق خود، اقدامات لازم را انجام دهد.
5. اثبات سابقه تصرف به‌ عنوان یکی از شرایط تصرف عدوانی حقوقی برای طرح دعوا ضروری است.

تصرف عدوانی حقوقی چیست؟

این دعوا یکی از مسائلی است که از طریق محاکم حقوقی و جزایی قابل پیگیری خواهد بود. شرایط طرح دعوای تصرف عدوانی حقوقی نسبت ‌به شیوه غیر حقوقی آن راحت‌تر است. یعنی برای پیگیری این دعوا ضرورتی به مالک بودن خواهان نیست. او با اثبات سابقه تسلط خود در این ملک می‌تواند علیه خوانده طرح دعوا کند.

فرض کنید شخصی خانه خود را به سرایدار می‌سپارد و به کشور دیگری سفر می‌کند. سرایدار حق تصمیم‌گیری و محافظت از خانه را دارد. اگر کسی بدون اجازه‌ سرایدار و بدون مجوز قانونی در این خانه ساکن شده یا کلید آن را تعویض کرده باشد، سرایدار می‌تواند به ‌عنوان خواهان علیه او طرح دعوا کند. در این حالت نیازی به احراز مالکیت خواهان نیست. همین ‌که او سابقه سکونت یا تسلط خود را در این ملک اثبات کند، به خواسته‌ او رسیدگی خواهد شد.

در چه شرایطی تصرف عدوانی از جنبه حقوقی خارج می‌شود؟

این دعوا در شرایطی از جنبه حقوقی خارج می‌شود. اگر شخصی بر ملکی که در اختیار شما بوده ‌است، مسلط شود و دادگاه علیه او حکم دهد، باید از ملک خارج شود. چنانچه او بعد از حکم دادگاه همچنان ملک را در اختیار داشته باشد یا آن را به شخص دیگری بدهد، مستحق مجازات خواهد بود. این اقدام موجب مجازات و صدور حکم حبس برای او خواهد شد.

فرض کنید شخصی خانه‌ای را به ‌صورت غیر قانونی از تسلط کارگر یا امین یا خادم آن خارج می‌کند. بعد از طرح دعوا، دادگاه علیه خوانده حکم می‌دهد. در این شرایط خوانده از خانه خارج می‌شود ولی فرد دیگری را مجبور می‌کند به‌ عنوان متصرف عدوانی در آنجا سکونت داشته باشد. این مورد موجب می‌شود تا دعوا از جنبه حقوقی خارج شود و متهم به حبس محکوم شود. چنانچه خوانده بعد از حکم دادگاه خودش در آن خانه بماند، باز هم قابل مجازات خواهد بود.

نکته‌ای مهم در خصوص این جرم

ممکن است متوجه شوید که شخصی بدون اذن شما در ملکی که در اختیار شما بوده، بنایی احداث کرده یا درختانی کاشته است. در این شرایط نباید خودتان بنا را خراب کنید یا درختان را از بین ببرید. اگر این اقدامات را انجام دهید، ممکن است طرف مقابل علیه شما به دلیل ارتکاب جرم تخریب بنا یا قطع درختان شکایت کند. در این شرایط به‌ عنوان متهم به مجازات حبس و جبران خسارت محکوم خواهید شد.

شما برای اعلام تسلط و حضور غیر قانونی متصرف در ملکی که در اختیار شما قرار دارد، ابتدا باید دعوای رفع تصرف عدوانی حقوقی را مطرح کنید. سپس علاوه ‌بر درخواست رفع تصرف، تقاضای خود مبنی بر قلع بنا را به دادگاه ارائه دهید. اگر این موضوع در دادگاه ثابت شود، قاضی به رفع تصرف از ملک و قلع بنا حکم خواهد داد. یعنی خوانده ملزم خواهد شد از ملکی که به‌ صورت غیر قانونی در اختیار داشته خارج شود. بنایی که ساخته شده است را نیز خراب می‌کنند.

فرض کنید شخصی در حیاط خانه‌ای که در اختیار شما قرار دارد، یک ساختمان بسازد. وقتی شما بعد از مدتی متوجه این موضوع شوید، می‌توانید طرح دعوا کنید. در اصل نباید خودتان اقدامی برای تخریب بنا انجام دهید. در غیر این صورت به اتهام جرم تخریب تحت تعقیب قرار خواهید گرفت. شما باید ضمن طرح دعوای تصرف عدوانی تقاضای خود را جهت قلع بنا مطرح کنید. اگر قاضی تشخیص دهد که این اقدام به ‌صورت غیر مجاز صورت ‌گرفته است، به قلع بنا و رفع تصرف از ملک حکم می‌دهد.

طرح دعاوی تصرف عدوانی حقوقی

برای طرح دعاوی تصرف عدوانی حقوقی شرایطی مطرح می‌شود. یعنی خواهان باید با وجود شرایط دعوی تصرف عدوانی حقوقی علیه خوانده طرح دعوا کند. این دعوای حقوقی بیشتر در مواقعی که مالک، سند رسمی نداشته باشد، مطرح می‌شود. همچنین در مواقعی که خواهان شخصی غیر از مالک باشد، امکان طرح این دعوا وجود خواهد داشت. اگر قاضی تسلط غیر قانونی خوانده را احراز کند، او را به رفع تصرف ملزم خواهد کرد.

فرض کنید شخصی یک مغازه را به دوست خود سپرده است. شخص ثالثی به صورت غیرقانونی کلید و قفل آن را تعویض می‌کند. در این شرایط شخص امین می‌تواند به عنوان خواهان علیه خوانده طرح دعوا کند. بنابراین مالک بودن خواهان از ارکان رفع تصرف عدوانی حقوقی نیست.

ارکان رفع تصرف عدوانی حقوقی

یکی از ارکان دعوی رفع تصرف عدوانی حقوقی ، مساله رضایت مالک است. تصور کنید مالک، ملک خود را در اختیار شما قرار می‌دهد و بعد از مدتی این ملک را به دوست خود می‌سپارد. در این شرایط دوست مالک با ارائه مدارک و اذن او در این خانه مستقر می‌شود. در این شرایط شما نمی‌توانید علیه او طرح دعوا کنید زیرا مالک برای حضور دوست خود در این ملک رضایت داشته است.

علاوه بر شرایطی که مطرح شد، لازم است که هر مال غیر منقولی که موضوع دعوای رفع تصرف عدوانی حقوقی قرار می‌گیرد، در زمان طرح دعوا در اختیار خوانده باشد. منظور از این مورد صرفاً سکونت نیست بلکه اگر او هر اقدامی مانند تعویض قفل یا تعویض کلیدی که تنها راه ورود به خانه است یا کاشتن درخت یا سایر موارد را انجام دهد، اقدام او به‌ عنوان تسلط غیرقانونی بر ملک شناخته می‌شود.

پیشنهاد ما برای پیگیری جرم تصرف عدوانی حقوقی

شاید شما نیز قصد داشته باشید که پرونده تصرف عدوانی را در دادگاه حقوقی پیگیری کنید. در این حالت، لازم است که پیش ‌از هر اقدامی با وکیل یا مشاور حقوقی گفتگو داشته باشید. شما می‌توانید به واسطه ثبت درخواست خود برای دریافت مشاوره حقوقی تلفنی با کارشناسان مجموعه احتراما ارتباط بگیرید. کارشناسان ما شما را در خصوص این پرونده و شرایط پیگیری آن راهنمایی می‌کنند.

بهتر است برای حضور در جلسات دادگاه، یک لایحه ارائه دهید و دلایل خود را در آن مطرح کنید. تنظیم لایحه یکی از خدمات مجموعه احتراما است. کارشناسان ما با آگاهی از قوانین و احکام مشابه، تنظیم لایحه را برای شما انجام می‌دهند.