تعریف مفهومی لایحه دفاعیه سوءاستفاده از موقعیت شغلی و توضیح درباره مصادیق آن

لایحه دفاعیه سوءاستفاده از موقعیت شغلی یکی از لوایحی است که به دادگاه کیفری 2 تقدیم می‌شود. در مواقعی که کارمندان یا مأمورین دولتی یا افراد صاحب‌ منصب با سوءاستفاده از موقعیت شغلی خود، اقداماتی را بر خلاف مقررات و قوانین، انجام دهند، جرم سوءاستفاده از موقعیت شغلی محقق می‌شود. ادارات و سازمان‌های دولتی به ‌منظور ارائه خدمات هرچه بهتر به شهروندان، نیازمند داشتن صلاحیت‌هایی هستند. با وجود اینکه این صلاحیت‌ها و اختیارات گسترده با هدف خدمت‌ رسانی شایسته به آن‌ها اعطا می‌شود، ممکن است موجب سوءاستفاده‌های احتمالی آن‌ها شود. در این حالت امکان تحقق جرم سوءاستفاده از موقعیت شغلی وجود دارد.

کارمندی را در نظر بگیرید که در اداره ثبت احوال مشغول به کار است. این شخص به‌ علت دسترسی به اطلاعات شخصی و خصوصی افراد، دارای موقعیت شغلی حساسی خواهد بود. اگر کارمند اداره ثبت احوال به‌ علت خصومت شخصی، اطلاعات فرد مورد نظر را در اختیار دیگران قرار دهد، جرم سوءاستفاده از موقعیت شغلی شکل گرفته ‌است. در این شرایط شخصی که از اقدام این کارمند، متحمل ضرر و زیان شده‌ است، می‌تواند لایحه دفاعیه سوءاستفاده از موقعیت شغلی را علیه او تنظیم و به دادگاه تقدیم کند. در صورتی‌ که قاضی تحقق این جرم را احراز کند، مرتکب را به مجازات مقرر در قانون محکوم می‌کند.

اساس جرم سوءاستفاده از موقعیت شغلی

برای تحقق جرم سوءاستفاده از موقعیت شغلی لازم است که ارکان این جرم وجود داشته باشد. ارکان این جرم عبارتند از:

وجود صلاحیت برای مقام اداری، بر طبق قانون برای عمل خاص، اولین رکن تحقق این جرم است. دومین رکن جرم سوء استفاده از موقعیت شغلی، انجام عمل در محدوده صلاحیت، بر خلاف هدف قانونگذار یا بدون در نظر گرفتن عوامل و ملاحظات مد نظر قانونگذار است. سومین رکن این جرم، وجود سوء نیت عام است. یعنی مقام اداری باید برای تحقق این جرم علم و عمد داشته باشد و به اینکه این جرم خلاف قانون است، آگاه باشد. در صورت وجود این ارکان جرم سوءاستفاده از موقعیت شغلی تشکیل می‌شود.

سوءاستفاده از موقعیت شغلی به چه معنا است؟

در حقوق و قوانین ما مفهوم سوء استفاده از موقعیت شغلی به‌ صراحت مورد تعریف و بررسی قرار نگرفته و مصادیق و اجزای آن شناسایی نشده ‌است. سوءاستفاده از موقعیت شغلی ممکن است مصادیق گوناگونی را شامل شود. به‌ عنوان مثال؛ شخصی که در یک اداره دولتی مشغول به کار باشد، با توجه به موقعیت شغلی خود به اسناد، اوراق و مدارک مردم دسترسی دارد. در صورتی که این مقام اداری، به جهت ارتباط دوستانه با شخصی، مدارک زمین‌خواری او را معدوم کند و اسناد این جرم را از بین ببرد، این موضوع ممکن است علاوه‌ بر عناوین مجرمانه دیگری که در قانون برای آن بیان‌ شده است، به‌ عنوان یکی از مصادیق جرم سوء استفاده از موقعیت شغلی نیز محسوب شود.

سواستفاده از موقعیت در این لایحه چه زمانی محقق می‌شود؟

سوء استفاده از موقعیت، زمانی محقق می‌شود که متصدی مقام اداری اختیاراتی که به او سپرده شده‌ است را برای اهداف غیرقانونی به کار بگیرد. همچنین اگر این شخص با به‌ کارگیری اختیارات خود، به اموری لغو و بی‌فایده دست بزند یا در اعمال اختیارات خود افراط داشته باشد، این جرم شکل می‌گیرد. افراط در حدود صلاحیت و اختیارات به گونه‌ای است که مقام اداری به محدوده‌ای بالاتر از وظایف خود وارد شود. ممکن است به شخصی که در اداره منابع طبیعی مشغول به کار است، دستور داده شود که خانه‌ای را که در زمین متعلق به دولت ساخته‌ شده است، به عنوان خانه‌ای برای تخریب ثبت کند.

اگر این شخص خارج از اختیاراتی که به او داده شده‌ است، چندین خانه دیگر را به‌ عنوان اموال ملی شناسایی کند و مشخصات این خانه‌ها را برای تخریب ثبت کند، این ‌موضوع یکی از مصادیق جرم سوءاستفاده از موقعیت شغلی است زیرا به ‌موجب مقررات و دستورالعمل‌های اداری، این کارمند فقط مسئول ثبت یک خانه به ‌عنوان اموال ملی بود و با این اقدام از صلاحیت و حدود اختیارات خود، فراتر رفته‌ است.

خصومت شخصی مقام اداری در بروز جرم موضوع لایحه دفاعیه سوءاستفاده از موقعیت شغلی

همچنین اگر یک مقام اداری، به علت خصومت شخصی با اشخاصی، مدارک و اسناد آن‌ اشخاص را که به ‌علت صلاحیت اداری به آن‌ها دسترسی دارد، مخفی کند و موجب ورود ضرر به صاحب این مدارک شود، جرم سوءاستفاده از موقعیت شغلی واقع می‌شود. بنابراین اشخاص زیان‌ دیده، می‌توانند برای احقاق حق خود، از این مقام اداری شکایت کنند. سپس با مراجعه به دادگاه، لایحه دفاعیه سوءاستفاده از موقعیت شغلی را علیه او تنظیم کنند. آن‌ها باید در لایحه دفاعیه سوءاستفاده از موقعیت شغلی درباره اقدامات و سوءاستفاده‌ این شخص از اختیاراتش به طور کامل توضیح دهند. قاضی در صورت احراز شرایط لازم، این مقام ادعایی را به مجازات مقرر در قانون محکوم می‌کند.

شیوه استفاده از لایحه دفاعیه سوءاستفاده از موقعیت شغلی

با توجه به اهمیت وجود نظام اداری سالم و اثرات آن بر توسعه کشور، قانونگذار هر نوع اقدام خلاف مقررات قانونی را برای کارمندان و مقام‌های اداری ممنوع اعلام کرده ‌است. افرادی که مستخدمین دولت محسوب می‌شوند، حق سوءاستفاده از این موقعیت را ندارند. قانونگذار با جرم‌انگاری اقدامات خلاف قانون، کارکنان، مستخدمین و مأمورین دولتی، حمایت خود را از حقوق مردم اعلام کرده ‌است.

فرض کنید

فرض کنید شخصی در اداره مخابرات مشغول به کار است. این شخص به‌ جهت موقعیت شغلی خود، امکان دسترسی به مکالمات مردم را دارد. در صورتی‌ که او برای آسیب زدن به شخصیت فردی که با او خصومت شخصی دارد، محتوای خصوصی مکالمات او را منتشر کند و موجب ورود ضرر به جایگاه و موقعیت او شود، این ‌موضوع یکی از مصادیق جرم سوءاستفاده از موقعیت شغلی محسوب خواهد شد. در این حالت شخصی که از این ‌موضوع به او ضرر و زیانی وارد شده یا به جایگاه‌ اجتماعی او آسیب رسیده‌ است، می‌تواند علیه مرتکب شکایت کند. سپس با تنظیم لایحه دفاعیه سوءاستفاده از موقعیت شغلی و ارائه مدارک، از دادگاه مجازات او را درخواست کند. قاضی با توجه به دلایل و مدارکی که به دادگاه ارائه شده‌ است، در این‌ مورد تصمیم‌گیری خواهد کرد.

گاهی ممکن است شخصی به علت ضرب و شتم با فردی، به کلانتری منطقه مراجعه ‌کند. رییس کلانتری به‌ جهت فامیلی با متهم، شاکی را تهدید می‌کند تا به متهم رضایت دهد و پرونده به دادسرا ارسال نشود. در این حالت، شاکی به ‌علت تهدیدهای رییس کلانتری مجبور به رضایت دادن به متهم می‌شود. به این‌ صورت جرم سوءاستفاده از موقعیت شغلی شکل گرفته ‌است زیرا رییس کلانتری به‌ جهت رابطه فامیلی با متهم، شخصی را که محق بوده، با تهدید و تحکم مجبور کرده است که از شکایت خود منصرف شود. در این‌ صورت شاکی می‌تواند از رییس کلانتری، به جرم سوءاستفاده از موقعیت شغلی شکایت کند و علیه او لایحه دفاعیه سوءاستفاده از موقعیت شغلی را به دادگاه تقدیم کند. قاضی بعد از بررسی دلایل و مدارک، در صورت احراز شرایط لازم، رئیس کلانتری را به مجازات مقرر در قانون محکوم خواهد کرد.

چه زمانی لایحه دفاعیه سوءاستفاده از موقعیت شغلی نگارش می‌شود؟

زمانی‌ که افراد مشغول به کار در اداره‌ها و سازمان‌های دولتی با علم و آگاهی، اقداماتی را بر خلاف قوانین انجام دهند و موجب ورود ضرر به سازمان خود یا افراد دیگر شوند، جرم سوءاستفاده از موقعیت شغلی محقق شده‌ است. در این حالت زیان ‌دیده می‌تواند از این مقام اداری، شکایت کند. سپس با تنظیم لایحه دفاعیه سوءاستفاده از موقعیت شغلی مجازات او را درخواست کند.

فرض کنید رییس اداره راه و شهر سازی به‌ علت رابطه فامیلی با اهالی یک روستا از ماشین‌ آلات راه‌ سازی، برای ساخت ‌و ساز خانه‌ها و زمین‌های شخصی مردم این روستا استفاده کند. این اقدام خلاف مقررات قانونی است. زیرا ماشین‌ آلات راه‌ سازی برای ساخت جاده‌ها و بهبود مسیرهای تردد مورد استفاده قرار می‌گیرند. این در حالی‌ است که این رئیس، ماشین‌ آلات و بودجه دولتی را برای ساخت خانه‌ها و زمین‌های اقوام خود استفاده کرده ‌است. این اقدام او، جرم سوءاستفاده از موقعیت شغلی محسوب می‌شود. افرادی که از این ‌موضوع مطلع می‌شوند، می‌توانند علیه رییس این اداره شکایت کنند. سپس با تنظیم لایحه دفاعیه سوءاستفاده از موقعیت شغلی و تقدیم آن به دادگاه، مجازات او را درخواست کنند.

ماده 100 قانون جرائم مجازات نیروهای مسلح

بر اساس این ماده، هر نظامی که مهر یا تمبر یا علامت یکی از نیروهای مسلح یا سازمان‌ها یا ادارات یا شرکت‌های وابسته به آن‌ها را بدون مجوز به دست آورده باشد و به ‌طور غیر مجاز از آن استفاده کند یا موجبات استفاده از آن را فراهم کند، علاوه ‌بر میزان خسارتی که وارد شده است، به مجازات حبس از 6 ماه تا 3 سال محکوم خواهد شد.

پیشنهادی که می‌توانیم برای شما داشته باشیم؟

نوشتن یک لایحه اقدامی تخصصی است که در نتیجه پرونده شما تاثیرات مهمی می‌گذارد. به همین دلیل است که تاکید می‌شود حتما تنظیم لایحه را به مشاوران حقوقی مجرب و وکلای پایه یک دادگستری بسپارید. با ثبت درخواست، با شما ارتباط می‌گیریم.

علاوه براین، این امکان نیز برقرار است که با ثبت درخواست مشاوره حقوقی تلفنی ، با یک مشاور حقوقی مجرب در این خصوص گفتگو کنید.