آیا جرم خیانت در امانت قابل گذشت است؟

خیانت در امانت، یکی از جرائم علیه اموال و مالکیت محسوب می‌شود که موضوع آن، مال است. در واقع خیانت در امانت عبارت است از رفتار خائنانه امین، نسبت به مالی که بر اساس یک رابطه حقوقی امانت آور، تحت تصرف و اختیار او قرار گرفته است. خیانت در امانت در مورد اموال محقق می‌شود یعنی شما نمی‌توانید علیه شخصی به دلیل اینکه راز شما را نزد دیگران فاش کرده ‌است، تحت عنوان خیانت در امانت اقدام کنید. برای تحقق جرم خيانت در امانت ، تسلیم یا سپردن مال لازم است.

یعنی زمانی ‌که شما مالی را پیدا کنید و آن را بفروشید، این ‌موضوع از مصادیق خیانت در امانت محسوب نمی‌شود زیرا باید تسلیم یا سپردن مال، وجود داشته باشد. یعنی باید مالی به شما داده یا سپرده شود تا در صورت تعدی و تفریط شما این جرم محقق شود.

علاوه بر این مورد، برای تحقق خیانت در امانت، احراز سوءنیت و تعدی یا تفریط امین لازم است. یعنی اگر مال امانی به دلیل وقوع سیل، زلزله یا مواردی خارج از اراده امین از بین برود و تلف شود، در این حالت خیانت در امانت محقق نشده است زیرا امین قصد از بین بردن این مال را ندارد.

جرم خیانت در امانت قابل گذشت است؟

بر اساس ماده اصلاحی ۱۰۴ قانون کاهش مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۹، خیانت در امانت به ‌عنوان جرم قابل گذشت محسوب می‌شود. یعنی برای پیگیری این جرم، نیاز به شکایت شاکی است. در صورتی ‌که شاکی در هر مرحله، از شکایت خود منصرف شود، دادرسی و اجرای حکم متوقف خواهد شد. قابل گذشت بودن این جرم به معنی این است که با گذشت شاکی، دادرسی و مجازات به پایان می‌رسد وامکان مجازات متهم وجود ندارد.

به طور معمول در زمان بروز این جرم، اشخاص از لوایحی مانند لایحه خیانت در امانت و لایحه دفاعیه خیانت در امانت‌ بهره می‌برند و این لایحه را به دادگاه تقدیم می‌کنند.

مجازات جرم خیانت در امانت چیست؟

مجازات جرم خیانت در امانت در قانون جدید کاهش مجازات حبس تعزیری ، تقلیل پیدا کرده ‌است. بر اساس تبصره ماده ۱۰۴ قانون مجازات اسلامی، حداقل و حداکثر مجازات حبس تعزیری درجه ۴ تا ۸ به نصف کاهش داشته ‌است. به ‌این ‌ترتیب مجازات جرم خیانت در امانت در قانون جدید از حداقل ۳ ماه تا حداکثر ۱۸ ماه تعیین می‌شود. بر اساس قانون جدید، مجازات این جرم، حداکثر ۱۸ ماه خواهد بود زیرا این جرم به ‌عنوان یکی از جرائم قابل گذشت محسوب شده و مجازات آن کاهش یافته ‌است.

جرم خیانت در امانت آنی است یا مستمر؟

خیانت در امانت، جرم آنی محسوب می‌شود. جرم آنی به جرمی گفته می‌شود که ارتکاب آن در مدت کوتاهی صورت‌ گرفته است. در مقابل، جرم مستمر به جرمی گفته می‌شود که در یک زمان محقق نشده و ارتکاب آن در استمرار زمان شکل گرفته ‌است. به دلیل اینکه خیانت در امانت در یک زمان کوتاه و محدود محقق می‌شود، این جرم از جرائم آنی محسوب خواهد شد. فرض کنید که یک کتاب نفیس و قدیمی به عنوان امانت به شخصی سپرده می‌شود. او با از بین بردن آن کتاب در یک زمان کوتاه، موجب تحقق این جرم خواهد شد. هرچند ممکن است آثار جرم تا مدت‌ها باقی بماند ولی ارتکاب آن به استمرار و تکرار سوءنیت نیاز ندارد و در مدت زمان کوتاه و محدود محقق می‌شود.

جرم عدم اثبات خیانت در امانت

گاهی ممکن است شخصی علیه شما در دادگاه شکایت مبنی ‌بر ارتکاب خیانت در امانت را مطرح کند. در صورتی‌ که او نتواند وقوع این جرم را ثابت کند، شما می‌توانید علیه او شکایت کنید و به این طریق اعاده حیثیت کنید. به ‌عنوان مثال، یکی از همکارانتان به دلیل اختلاف با شما در محیط کار ادعا می‌کند که شما مرتکب جرم خیانت در امانت شده‌اید. او با سوءنیت و به‌ جهت آسیب به جایگاه شما این موضوع را مطرح می‌کند. در این حالت، شما می‌توانید برای اعاده حیثیت خود، در دادگاه اقدام کنید. این زمان شخص مورد نظر به دلیل جرم عدم اثبات خیانت در امانت در دادگاه متهم شده و به مجازات مقرر محکوم می‌شود.

یک مثال کاربردی و بررسی امکان بروز جرم افترا

گاهی ممکن است شخصی انگشتری را در حضور دیگران به شما بسپارد. سپس بدون اطلاع شما این انگشتر را از کیف شما بردارد. بعد از مدتی او برای اینکه به شخصیت و جایگاه شما خدشه وارد کند، برای پس گرفتن انگشتر به شما مراجعه می‌کند. او مدعی می‌شود که در حضور شاهدان این انگشتر را به شما سپرده ‌است. در این حالت شما می‌توانید علیه او به جهت جرم عدم اثبات خیانت در امانت شکایت کنید. سپس با ارائه فیلم دوربین مداربسته یا معرفی شاهد یا دلایل دیگر ثابت کنید که صاحب انگشتر بدون اطلاع شما آن را برداشته و به قصد ورود ضرر به جایگاه و حیثیت شما اقدام کرده ‌است. در این حالت، این شخص به دلیل ارتکاب جرم افترا محکوم خواهد شد زیرا نسبت دادن ارتکاب جرائم به دیگران، از مصادیق جرم افترا محسوب می‌شود.

برای وقوع جرم افترا لازم است که سوءنیت طرف مقابل احراز شود. یعنی اگر صاحب مال بدون سوءنیت به دیگری اتهام خیانت در امانت وارد کند، امین نمی‌تواند علیه او اعاده حیثیت کند زیرا هدف او پس گرفتن مال خود بوده و سوءنیتی در این ‌مورد وجود نداشته ‌است. همچنین این شخص، قصد ورود ضرر به جایگاه و حیثیت امین را نداشته و صرفاً برای استرداد مال امانی اقدام کرده‌ است.

دادگاه صالح به رسیدگی جرم خیانت در امانت

رسیدگی به جرم خیانت در امانت در صلاحیت دادگاه کیفری محل وقوع جرم است. یعنی اگر شما یک قطعه جواهر را در اصفهان به فردی سپرده باشید، سپس امین این جواهر را در تهران به قصد ورود ضرر به شما فروخته باشد، خیانت در امانت واقع شده ‌است. به ‌این ‌ترتیب باید دادخواست خود را به دادسرای تهران تقدیم کنید. پس از آن رسیدگی به این پرونده، در دادگاه کیفری تهران انجام خواهد شد.

عناصر محقق شدن این جرم

برای اینکه جرمی واقع شود، لازم است که عناصر سه‌گانه وجود داشته باشند. عنصر قانونی جرم، به معنی آن است که این رفتار در قانون جرم‌انگاری شده باشد. در مواد ۶۷۳ و ۶۷۴ قانون مجازات اسلامی، مجازات خیانت در امانت بیان شده ‌است. به ‌این ‌ترتیب عنصر قانونی خیانت در امانت، این ۲ ماده هستند.

بررسی عنصر مادی

عنصر مادی خیانت در امانت، سوءنیت عام و سوءنیت خاص این جرم است. یعنی امین با هدف ورود ضرر به مالک، برای جرم خیانت در امانت اقدام می‌کند. عنصر مادی خیانت در امانت شامل استعمال، تصاحب، تلف یا مفقود کردن مال است. این‌ موضوع به معنی آن است که امین باید یکی از این رفتارهای چهارگانه را انجام دهد تا این جرم محقق شود. زمانی ‌که امین از پس دادن مال امانی خودداری ‌کند و آن را تصاحب می‌کند، این جرم محقق می‌شود زیرا او با مال امانی برخورد مالکانه داشته است. یعنی به ‌گونه‌ای رفتار کرده که دیگران او را مالک این مال تصور می‌کنند.

استعمال مال امانی به چه معنا است؟

استعمال مال امانی به معنی استفاده از آن است. یعنی امین از مال امانی با هدف ورود ضرر به مالک استفاده کرده ‌است. در مواقعی که شخصی به سبب ضرورت، از مال امانی استفاده کند و برای این کار سوءنیت نداشته باشد، خیانت در امانت محقق نمی‌شود. گاهی ممکن است به ‌سبب اقدامات امین مالی که به او سپرده شده است، مفقود یا تلف شود. یعنی امین با تعدی یا تفریط در مورد نگهداری مال امانی، موجب از بین رفتن یا گم شدن آن شده باشد. در این حالت جرم خیانت در امانت واقع شده ‌است.

عناصر جرم خیانت در امانت برای تحقق این جرم لازم هستند. یعنی اگر مال امانی تلف شود، ولی عنصر روانی این جرم، یعنی سوءنیت یا قصد ورود ضرر به مالک، وجود نداشته باشد، این جرم محقق نشده‌ است. وجود این ۳ عنصر با یکدیگر برای تحقق جرم خیانت در امانت ضروری هستند.

مجازات تبعی جرم خیانت در امانت

در ماده ۲۵ قانون مجازات اسلامی در رابطه با مجازات تبعی مواردی بیان شده ‌است. به‌ موجب این ماده، شخصی که به حبس درجه ۵ محکوم شود، به مدت ۲ سال از حقوق اجتماعی محروم خواهد شد. تا قبل از سال 1399 مجازات خیانت در امانت، حبس درجه 5 بود. توجه داشته باشید که بر اساس قانون جدید کاهش مجازات حبس تعزیری، مجازات خیانت در امانت به حداکثر ۱۸ ماه تبدیل شده است.

به ‌این ‌ترتیب این جرم از جرایم درجه ۶ محسوب می‌شود. با تصویب قانون جدید، بند پ ماده ۲۵ در مورد مجازات تبعی خیانت در امانت، کاربردی نخواهد داشت زیرا درجه این جرم از ۵ به ۶ تغییر کرده و خیانت در امانت فاقد مجازات تبعی است.

توصیه ما

زمانی که جرمی محقق می‌شود، اشخاص به مشاور یا وکیلی نیاز دارند تا آن‌ها را در پیگیری جرم مورد نظر راهنمایی کند. به همین منظور، تیم حقوقی احتراما نیز به ارائه مشاوره حقوقی تلفنی می‌پردازد. شما می‌توانید در خصوص این جرم، در اسرع وقت با مشاوران حقوقی مجرب گفتگو کنید و از آن‌ها راهنمایی بگیرید.

علاوه براین، اگر در روند پیگیری شکایت این جرم نیاز به لایحه داشتید، می‌توانید درخواست تنظیم لایحه را ثبت کنید تا مشاوران حقوقی احتراما با شما ارتباط بگیرند.