جرم نشر اکاذیب در قانون مجازات اسلامی و بررسی شرایط تحقق و زمان مناسب برای شکایت

یکی از جرایمی که موجب خدشه‌دار شدن نظم جامعه می‌شود جرم نشر اکاذیب است. این اقدام غیر قانونی زمانی رخ می‌دهد که فردی با دروغ پراکنی یا نسبت دادن یک صحبت یا نقل‌ قول به فرد خاصی، موجب تشویش ذهن مردم می‌شود. وقوع این عمل غیر قانونی و نسبت دادن صحبت‌های غیر واقعی به دیگری، موجب آسیب به شأن و جایگاه او خواهد شد. ممکن است این اقدام سبب خدشه‌دار شدن آبرو و اعتبار بزه دیده شود.

فرض کنید شخصی با انتشار یک متن غیر واقعی موجب اشاعه یک خبر دروغ در جامعه ‌می‌شود. او این اقدام را با هدف ضرر رساندن به فردی که دروغ را به او نسبت داده یا با هدف تشویش اذهان عمومی انجام می‌دهد. در این شرایط، جرم نشر اکاذیب محقق شده و مرتکب قابل مجازات خواهد بود.

در مثال دیگر، تصور کنید شخصی در یک روزنامه‌ محلی برخلاف واقعیت، مدعی می‌شود که آب آشامیدنی آن منطقه با یک ماده سمی مخلوط شده است و امکان مسمومیت یا فوت مردم وجود دارد. این موضوع سبب نگرانی مردم و تشویش ذهن آن‌ها خواهد شد. به دلیل دروغ یا بی‌اساس بودن این موضوع با فردی که این مطلب را منتشر کرده ‌است، مطابق قانون برخورد می‌شود.

در شرایط دیگر ممکن است فردی با انتشار یک متن غیر واقعی نقل قولی را به یک فرد خاص نسبت دهد.
به عنوان مثال، شخصی با انتشار یک متن کذب، نقل قولی را از طرف استاندار یک استان، مطرح می‌کند. این موضوع موجب خدشه دار شدن جایگاه استاندار و سبب تشویش اذهان عمومی خواهد شد. مرتکب این جرم ، مطابق قانون به مجازات نشر اکاذیب محکوم خواهد شد.

همانطور که در این چند مثال مشاهده کردید، به چند مورد از تحقق این جرم اشاره کردیم. در ادامه این مقاله به صورت جزئی‌تر این عمل مجرمانه را مورد بررسی قرار می‌دهیم.

جرم نشر اکاذیب چیست؟

نشر به معنی انتشار یا اشاعه و اکاذیب، جمع کذب به ‌معنای دروغ است. وقتی فردی صحبت‌های غیر واقعی را به شخص خاصی نسبت دهد یا بر خلاف واقعیت موضوعی را با هدف ایجاد نگرانی و تشویش مردم منتشر کند، جرم نشر اکاذیب شکل می‌گیرد. البته اکاذیب در این عنوان به معنی آن نیست که متهم حتما چندین دروغ گفته باشد. بلکه این جرم با یک دروغ نیز قابل تحقق است.

این اقدام غیر قانونی، از جرایم مطلق محسوب می‌شود. جرایم مطلق برای شکل‌ گیری نیازمند نتیجه نیستند. یعنی زمانی‌ که شخصی با هدف ورود ضرر به دیگری موضوعی را به‌ صورت دروغ و برخلاف حقیقت انتشار دهد، نشر اکاذیب محقق می‌شود و نیازی به تحقق نتیجه مورد نظر او نیست. در این شرایط، مطابق قانون این متهم مستحق مجازات خواهد بود.

چهارچوب انجام این عمل مجرمانه در یک مثال

فرض کنید شخصی برای ‌اینکه محصولات کشاورزی مزرعه خود را بفروشد، بر خلاف واقعیت سخنی را به یکی از مسئولان دولتی نسبت می‌دهد و از جانب او نقل قول می‌کند. او با انتشار یک متن اعلام می‌کند که قرار است قیمت غلات افزایش پیدا کند. در این حالت مردم برای خرید محصولات او اقدام می‌کنند. این موضوع سبب ورود ضرر به مردم و ایجاد تشویش در میان آن‌ها می‌شود. همچنین موجب خدشه‌دار شدن اعتبار فرد مسئولی خواهد شد که این نقل‌ قول خلاف واقع به او نسبت داده شده ‌است. بر اساس قانون، شخصی که این خبر کذب را به مسئول دولتی نسبت می‌دهد و سبب تشویش ذهن شهروندان می‌شود، قابل مجازات است و با این متهم مطابق قانون برخورد خواهد شد.

جرم نشر اکاذیب در چه صورت محقق می‌شود؟

برای اینکه این اقدام مجرمانه شکل بگیرد، باید شرایط تحقق آن وجود داشته باشد.
این شرایط اهمیت فراوانی دارند. اولین موضوعی که در خصوص جرم نشر اکاذیب مطرح می‌شود، کتبی بودن آن است. اگر فردی به‌ صورت شفاهی مطلبی را به دیگری نسبت دهد یا با شایعه پراکنی اخبار دروغ را بین مردم منتشر کند، این جرم شکل نمی‌گیرد. به دلیل اینکه کتبی بودن لازمه تحقق این اقدام غیر قانونی است.

در متن قانون درباره این جرم از مواردی مانند نامه، شکوائیه، مراسلات و هرگونه اوراق چاپی یا خطی با امضا و بدون امضا صحبت شده است. یعنی این اقدام غیر قانونی به وسیله انتشار مکتوب مطلب کذب از طریق این موارد شکل خواهد گرفت.

موضوع دیگری که برای تحقق این جرم مطرح می‌شود، غیر واقعی بودن و دروغ بودن مطالبی است که این فرد به دیگران نسبت می‌دهد. یعنی اگر شخصی صحبت‌های واقعی را به مردم اعلام کند یا به فردی نسبت دهد، این جرم شکل نمی‌گیرد. در واقع اگر شخصی که به دلیل ارتکاب جرم نشر اکاذیب تحت تعقیب قرار گرفته است، بتواند صحت اظهارات خود را ثابت کند، قاضی برای او رأی برائت را صادر خواهد کرد.

وقتی فردی اظهارات غیر واقعی را منتشر کرده باشد، قابل مجازات خواهد بود. در غیر این ‌صورت هر چند انتشار صحبت‌های واقعی مسئولان موجب تشویش اذهان عمومی شود، این فرد قابل مجازات نخواهد بود زیرا جرم نشر اکاذیب صرفا با انتشار مطالب دروغ و بی‌اساس شکل می‌گیرد. زمانیکه شخصی مطالب حقیقی را منتشر کرده باشد یا به دیگری نسبت داده باشد، این جرم محقق نشده است و قابل مجازات نیست.

مجازات جرم نشر اکاذیب در قانون مجازات اسلامی

مطابق ماده ۶۹۸ قانون مجازات اسلامی، اگر فردی با هدف ضرر رساندن به دیگری یا برای ایجاد تشویش در جامعه یا مقامات رسمی، اکاذیبی را به ‌صورت کتبی منتشر کند یا نقل قولی را به یکی از مقامات رسمی یا هر شخصی نسبت دهد، مرتکب جرم نشر اکاذیب می‌شود.
مجازات جرم نشر اکاذیب در قانون مجازات اسلامی حبس یا شلاق است.

مطابق ماده ۱۰۴ این قانون، نشر اکاذیب از جرایم قابل گذشت محسوب می‌شود. یعنی پیگیری جرم و تحت تعقیب قرار گرفتن متهم یا رضایت دادن به او فقط توسط شاکی امکان‌پذیر است.

مجازات جرم نشر اکاذیب در قانون مجازات اسلامی حبس از ۲ ماه تا ۲ سال و تا ۷۴ ضربه شلاق تعیین ‌شده بود. با تصویب قانون کاهش مجازات حبس تعزیری، مجازات حبس این اقدام به نصف کاهش پیدا کرد. بنابراین متهم به حبس از ۱ ماه تا یک‌ سال و تا ۷۴ ضربه شلاق محکوم می‌شود.

در نظر داشته باشید که برای پیگیری این عمل مجرمانه در محاکم قضایی و دادگاه، بهتر است با خود یک لایحه به همراه داشته باشید. لایحه نشر اکاذیب ، لایحه‌ای کاربردی و مهم است که در چنین شرایطی می‌توانید از آن استفاده کنید.

جرم نشر اکاذیب درجه چند است؟

مطابق قانون در جرایمی که مجازات آن‌ها متعدد باشد، ملاک تعیین درجه مجازات، میزان حبس خواهد بود. بر اساس قانون، مجازات این جرم حداکثر یک‌ سال تعیین ‌شده است. به‌ این ‌ترتیب می‌توان گفت نشر اکاذیب از جرایم درجه ۶ محسوب می‌شود. جرایم درجه ۶ دارای مجازات حبس از ۶ ماه تا حداکثر ۲ سال هستند.

ارکان جرم نشر اکاذیب برای تکمیل شرایط تحقق آن

تحقق جرم نشر اکاذیب با وجود ارکان آن امکان‌پذیر است. این جرم سه رکن قانونی، مادی و معنوی دارد. در ادامه درباره هر کدام از این سه رکن توضیح می‌دهیم:

رکن قانونی جرم نشر اکاذیب

در ماده ۶۹۸ قانون مجازات اسلامی، نشر اکاذیب به ‌همراه مجازات آن بیان‌ شده است. به ‌این ‌ترتیب رکن قانونی این جرم همین ماده محسوب می‌شود. در این ماده در خصوص مصادیق این جرم مانند انتشار کتبی محتوای کذب و انتساب نقل قول خلاف واقعیت به اشخاص به همراه مجازات آن صحبت شده است. به این ترتیب معلوم می‌شود که این اقدام در قانون، دارای مجازات است.

رکن مادی این عمل مجرمانه

برای ‌اینکه جرم نشر اکاذیب محقق شود، مرتکب باید اقداماتی را انجام دهد. ممکن است او به‌ صورت مستقیم یا غیر مستقیم با انتشار یک متن بر خلاف واقعیت، مطالبی را منتشر کند یا نقل قولی را به فرد خاصی نسبت دهد. این اقدامات او عنصر مادی نشر اکاذیب هستند.

آیا رکن معنوی نیز برای این عمل مجرمانه لازم است؟

برای شکل‌ گیری این جرم عنصر معنوی نیاز است. وقتی فردی با سوء نیت و با قصد مجرمانه، موجب ورود ضرر به فرد یا افرادی شود یا در جامعه تشویش ایجاد کند، رکن معنوی این جرم شکل می‌گیرد.
منظور از سوء نیت عام برای این جرم، آگاهی متهم از غیر قانونی بودن اقداماتی است که انجام می‌دهد.
سوء نیت خاص آن نیز قصد ورود ضرر به فرد خاصی است که نقل‌ قول را به او نسبت می‌دهد. این موارد برای تشکیل این جرم، لازم و ضروری هستند.

خدماتی که می‌توانید دریافت کنید!

ممکن است شما به عنوان متهم این جرم تحت تعقیب قرار گرفته‌ باشید. همچنین این احتمال وجود دارد که بخواهید علیه متهم شکایت کنید. پیش از هر اقدامی، لازم است که با یک مشاور حقوقی آگاه صحبت کنید. در وب سایت احتراما این امکان فراهم شده است تا با ثبت سفارش خود، از خدمات مشاوره حقوقی تلفنی بهره‌مند شوید.

پس از ارسال پرونده به دادگاه کیفری و با تشکیل جلسات دارسی، بهتر است که یک لایحه را به دادگاه ارائه دهید. کارشناسان مجموعه احتراما با استفاده از دانش خود، تنظیم لایحه مورد نظرتان را برای شما انجام خواهند داد.

در این مقاله عمل مجرمانه نشر اکاذیب را بررسی کردیم و درباره ابعاد مختلف آن توضیح دادیم. سوالات جزئی‌تر خود درباره این جرم را در بخش ارسال نظر با ما در میان بگذارید. علاوه براین، می‌توانید تجارب خود نسبت به این عمل را بیان کنید.