جرم خیانت در امانت چک و شرایط تحقق این جرم در چک‌های ضمانتی و سفید امضا

جرم خیانت در امانت چک زمانی محقق می‌شود که شخصی نسبت به چکی که نزد او سپرده شده است، اقداماتی را به ضرر مالک آن انجام دهد. در این حالت مالک می‌تواند علیه امین در دادگاه اقدام کند.

چک یکی از اسناد تجاری و مهم محسوب می‌شود که نقش گسترده‌ای را در معاملات تجاری مردم ایفا می‌کند. کاربرد اصلی چک، پرداخت غیر فوری و مهلت ‌دار است. یعنی شخصی که امکان پرداخت نقدی مبلغی را ندارد، با صدور چک به نام طرف مقابل، مهلتی را تعیین می‌کند تا او بتواند مبلغ مورد نظر را وصول کند.

پس ‌از آشنایی مردم با این سند تجاری، شیوه‌های استفاده از آن نسبت به هدف اولیه صدور چک، با تفاوت‌هایی مواجه شد. بسیاری از افراد کاربرد اولیه چک را نادیده گرفتند و از آن برای ضمانت یا رهن و مواردی مانند آن استفاده می‌کنند. به ‌همین دلیل ارتکاب جرم خیانت در امانت چک در بین مردم افزایش پیدا کرد زیرا استفاده از چک، با کاربرد اولیه آن فاصله گرفت. اگر شخصی که چک به نام او سپرده شده است، با هدف ضرر زدن به صادرکننده چک و با سوءنیت این برگه تجاری را مورد استفاده قرار دهد، این جرم واقع می‌شود.

در زمان وقوع این جرم، می‌توانید از لایحه خیانت در امانت چک یا لایحه دفاعیه چک بهره ببرید. این امکان وجود دارد که این لوایح را تنظیم و به دادگاه تقدیم کنید.

مجازات خیانت در امانت چک سفید امضا

چک سفید امضا، به چکی گفته می‌شود که مبلغ در آن نوشته نشده باشد ولی صادرکننده چک آن را امضا کند. ممکن است این چک، بدون تاریخ نیز صادر شده باشد. با تصویب قانون جدید صدور چک، امکان صدور چک سفید امضا وجود ندارد زیرا بر خلاف گذشته صدور چک، باید در سامانه مربوطه ثبت شود. یعنی صادرکننده چک باید مشخصات خود و نام دارنده چک را به ‌همراه مبلغ و تاریخ آن وارد کند. در این حالت صدور چک سفید امضا در چک‌های جدید به ‌هیچ‌وجه امکان ندارد. مجازات خیانت در امانت چک سفید امضاء ، مربوط به چک‌هایی است که تا قبل ‌از تصویب این قانون صادر شده و به‌ عنوان امانت نزد شخصی قرار داده شده‌اند.

پیش از این، اشخاص به دلیل جلب اعتماد طرف مقابل یا به دلیل اضطرار، چک سفید امضایی را به ‌او می‌دادند. در مقابل، آن شخص نیز با وارد کردن مبلغ و تاریخ مورد نظر خود در این چک، می‌توانست برای نقد کردن آن اقدام کند. جرم خیانت در امانت چک سفید امضاء زمانی محقق می‌شد که دارنده چک، بر خلاف توافقات اولیه، برای نقد کردن آن اقدام می‌کرد.

صدور چک سفید امضا و مشکلات آن

صدور چک سفید امضاء موجب بروز مشکلات زیادی برای صادرکننده آن می‌شد. تا جایی ‌که ممکن بود تمام زندگی خود را به‌ جهت این اعتماد نا به ‌جا از دست بدهد.

شخصی را در نظر بگیرید که به دیگری تعهد داده کاری را برای او انجام دهد. او برای اطمینان و اعتماد طرف مقابل نسبت ‌به انجام این تعهد، چکی را به‌ صورت سفید امضاء به او می‌دهد. در صورتی ‌که متعهد به تعهدات خود عمل نکند، این شخص با نوشتن مبلغ مورد نظرش، خسارات خود را دریافت می‌کند. اگر تا قبل ‌از سررسید مهلت انجام تعهد، شخصی که چک به او سپرده شده است، برای وصول مبلغ مورد نظرش اقدام کند، جرم خیانت در امانت چک سفید امضا محقق می‌شود.

مجازات خیانت در امانت چک ضمانت

چک ضمانت واژه‌ای نام ‌آشنا است که در بین مردم مورد استفاده قرار می‌گیرد. این چک برای تضمین معاملات، قراردادها و تعهدات صادر کننده چک، به طرف مقابل سپرده می‌شود. شخصی برای استخدام در یک واحد تجاری، چکی را به ‌عنوان ضمانت حسن انجام کار به صاحب آن می‌دهد. او این چک را به ‌طرف مقابل می‌دهد تا در صورتی ‌که وظایف خود را به‌ درستی انجام نداد، او بتواند با نقد کردن این چک، خسارات خود را دریافت کند.

اگر شخص متعهد، وظایف خود را به ‌درستی انجام دهد ولی طرف مقابل بدون توجه به این ‌موضوع، چک او را نقد کند، خیانت در امانت چک ضمانتی واقع شده ‌است. در این حالت صادرکننده چک، می‌تواند علیه او در دادگاه اقدام کند. در صورتی‌ که صحت اظهارات صادرکننده چک احراز شود، امین به مجازات خیانت در امانت چک ضمانت محکوم می‌شود.

یک مثال:

فرض کنید دو نفر با یکدیگر قراردادی را امضا می‌کنند. یکی از طرفین به دلیل اطمینان بخشیدن به طرف مقابل، چکی را به ‌عنوان تضمین قرارداد به او می‌دهد. این چک به او داده می‌شود تا اگر مفاد و شرایط قرارداد در موعد مقرر انجام نشد، دارنده چک ضمانتی بتواند با نقد کردن آن، خسارات خود را دریافت کند. اگر دارنده چک ضمانتی تا قبل‌ از سررسید زمان مقرر، برای دریافت مبلغ چک به بانک مراجعه کند، طرف مقابل می‌تواند علیه او در دادگاه اقدام کند. سپس با ارائه مدارک و دلایل معتبر ثابت کند که دارنده چک، مرتکب خیانت در امانت چک ضمانت شده ‌است.

دلایل اثبات جرم خیانت در امانت چک

برای اینکه بتوانید وقوع خیانت در امانت چک را ثابت کنید، لازم است که دلایل و مدارک اثبات این ادعا را به دادگاه ارائه دهید. چنانچه بتوانید امانتی بودن یا بابت تضمین یا سفید امضاء بودن چک را ثابت کنید، مجازات کیفری شما از بین می‌رود زیرا مطابق ماده ۱۳ قانون صدور چک، اگر ثابت شود که چک سفید امضا یا بدون تاریخ داده ‌شده یا بابت تضمین صادر شده است؛ صادر کننده قابل‌تعقیب کیفری نخواهد بود. یعنی مسئولیت شما دارای جنبه کیفری نیست. به ‌این ‌ترتیب برای اینکه به مجازات صدور چک پرداخت نشدنی محکوم نشوید، ابتدا این موارد را ثابت کنید.

شما می‌توانید از طریق شهادت شهود، تنظیم استشهادیه، ارائه متن قرارداد یا تعهد نامه، ضمانتی بودن یا سفید امضاء بودن چک را ثابت کنید. این موارد دلایل اثبات جرم خیانت در امانت چک محسوب می‌شوند.

به‌ عنوان مثال، در متن قرارداد شما مهلتی برای نقد کردن چک اعلام ‌شده است. طرف مقابل که دارنده چک تضمین یا سفید امضای شما است، پیش ‌از سر رسید زمان مندرج در قرارداد، برای نقد کردن آن اقدام می‌کند. سپس علیه شما اجراییه دریافت می‌کند. در این حالت شما می‌توانید با ارائه متن قرارداد، ثابت کنید که این شخص مرتکب جرم خیانت در امانت چک شده‌ است زیرا تا قبل ‌از سررسید تاریخ مقرر، علیه شما اجراییه گرفته و برای وصول مبلغ چک اقدام کرده ‌است.

دادگاه صالح جرم خیانت در امانت چک

زمانی ‌که جرم خیانت در امانت چک واقع می‌شود، دادگاهی که جرم در آنجا واقع ‌شده است صالح به رسیدگی خواهد بود. یعنی اگر شما چکی را در شهر کرج نزد دیگری به ‌عنوان امانت قرار دهید، سپس او این چک را در شهر کاشان نقد کند، دادگاه صالح جرم خیانت در امانت چک دادگاه کاشان خواهد بود زیرا محل وقوع جرم خیانت در امانت چک کاشان بوده‌ است.

مجازات خیانت در امانت چک

بر اساس ماده ۶۷۴ قانون مجازات اسلامی، زمانی ‌که شخصی چکی را به‌ عنوان اجاره یا رهن یا برای وکالت یا امور دیگر نزد شخصی قرار می‌دهد و او از این امانت به ضرر صاحب آن استفاده می‌کند یا آن را تلف، مفقود یا تصاحب می‌کند، مرتکب جرم خیانت در امانت شده ‌است. بر اساس این ماده، خائن در امانت به حداقل ۳ ماه و حداکثر ۱۸ ماه حبس تعزیری محکوم می‌شود. بنابراین اگر شخصی چکی را صادر کند و مبلغ و تاریخ در آن ثبت شود و آن را به دیگری بسپارد، مطابق این ماده مجازات خواهد شد.

چنانچه شخصی چک سفید امضایی را به دیگری سپرده باشد، مجازات او متفاوت خواهد بود. بر اساس ماده ۶۷۳ قانون مجازات اسلامی، اگر شخصی از سفید مهر یا سفید امضایی که به او سپرده شده یا به هر طریقی به دست آورده است، سوءاستفاده کند، به مجازات حبس از ۶ ماه تا ۱۸ ماه محکوم خواهد شد.

چک امانتی وکالت و اجاره و جرم خیانت در امانت چک اجاره

گاهی ممکن است شما خانه‌ای را از موجر اجاره کنید و به ‌جهت اطمینان موجر از پرداخت شدن اجاره بها یا تخلیه ملک، چکی را به او بدهید و اینطور بگویید که چک به امانت نزد او قرار گرفته است. این چک به ‌عنوان تضمین برای تخلیه خانه در موعد مقرر یا پرداخت اجاره بها صادر می‌شود و صرفا برای این مواردی که بیان شد، کاربرد دارد. ممکن است موجر بدون توجه به این ‌موضوع، تا قبل ‌از سررسید زمان اجاره، برای نقد کردن چک اقدام کند و علیه شما اجراییه بگیرد. در این صورت می‌توانید با ارائه مدارکی ثابت کنید که او مرتکب جرم خیانت در امانت شده‌ است.

جمع بندی

امانت قرار دادن چک به ‌عنوان تضمین یا وکالت یا رهن یا مواردی مانند آن اقداماتی هستند که در صورت تخلف امین، موجب ورود ضررهای جبران ‌ناپذیری به صادرکننده چک می‌شوند. زیرا افراد با اعتماد به‌ طرف مقابل، چک خود را در اختیار او قرار می‌دهند و این‌ موضوع باعث بروز مشکلاتی برای صادرکننده می‌شود. قانونگذار با تصویب قانون جدید صدور چک و با هدف جلوگیری از صدور چک‌های سفید امضا و حامل، نقش عمده‌ای را در جلوگیری از ورود ضرر به صادرکننده چک ایفا کرده ‌است. اما همچنان صدور چک‌های ضمانتی یا وکالتی یا چک برای رهن می‌تواند موجب وقوع جرم خیانت در امانت و ورود ضرر به صادرکننده چک شود.

توصیه می‌کنیم:

ما توصیه می‌کنیم که حتما درباره این جرم و مصادیق بروز آن اطلاعات کافی داشته باشید. علاوه براین، لازم است که درباره شرایط مقابله با این جرم و اقدامات قانونی مربوط به آن نیز مطالبی را بدانید. به این منظور مناسب‌ترین اقدام، استفاده از خدمات مشاوره حقوقی تلفنی است.

علاوه براین، اگر در جریان پرونده این جرم قرار گرفته‌اید، مناسب است که تنظیم لایحه مورد نیاز آن را به مشاوران حقوقی یا وکلای پایه یک دادگستری بسپارید.