جرم خیانت در امانت طلا چه زمانی محقق می‌شود و مجازات آن چیست؟

جرم خیانت در امانت طلا یکی از جرائم مهم در زمینه خیانت در امانت محسوب می‌شود. طلا به ‌عنوان یکی از سرمایه‌های ارزشمند مردم، نقش مهمی را در اقتصاد و سرمایه‌گذاری آن‌ها ایفا می‌کند. تعداد زیادی از مردم، طلا را به‌ عنوان سرمایه یا پس انداز و بعضی دیگر از طلا، به ‌عنوان زیورآلات استفاده می‌کنند. موضوع امانت قرار دادن طلا ممکن است به دلایل گوناگونی مورد اهمیت قرار بگیرد.

امانت گذاشتن این فلز ارزشمند، به ‌علت نگهداری، رهن، اجاره، وکالت یا مواردی مانند آن امکان‌پذیر است. یعنی ممکن است شما چند سکه طلا را نزد دوست خود به ‌عنوان امانت قرار دهید و بعد از مدتی که به او مراجعه می‌کنید، به شما اعلام کند که سکه‌های امانتی مفقود شده یا شخصی آن‌ها را ربوده ‌است. در این حالت اگر این‌ موضوع به‌ علت تعدی یا تفریط او اتفاق افتاده باشد، می‌توانید علیه او در دادگاه کیفری، به جرم خیانت در امانت طلا شکایت کنید زیرا او در نگهداری طلاهای شما مرتکب تعدی و تفریط شده‌ است.

اگر این شخص طلاهای امانتی را در معرض دید دیگران قرار داده یا با سهل‌انگاری موجب گم شدن یا ربوده شدن آن توسط سارق شده باشد، دارای مسئولیت کیفری خواهد بود. چنانچه بدون تعدی و تفریط امین، طلاها از بین ‌رفته یا ربوده شده باشند، امین مسئولیتی ندارد زیرا به ‌خوبی از آن‌ها محافظت کرده ولی به دلیل خارج از اراده او این امانت از بین ‌رفته یا ربوده شده ‌است.

ماهیت و عناصر جرم خیانت در امانت طلا

برای اینکه با جرم خیانت در امانت طلا آشنا شوید، لازم است که ارکان این جرم را بشناسید. هر جرمی برای تحقق، نیاز به سه عنصر دارد. عنصر قانونی، عنصر مادی و عنصر روانی آن سه عنصر هستند که در ادامه درباره هر کدام از آن‌ها توضیح می‌دهیم:

عنصر قانونی جرم خیانت در امانت طلا

در تعریف عنصر قانونی می‌توانیم اینطور بیان کنیم که یک فعل یا ترک فعل باید در قانون به‌ عنوان جرم شناخته شده باشد. یعنی برای آن مجازاتی تعیین ‌شده باشد. در مورد خیانت در امانت طلا ، ماده ۶۷۴ قانون مجازات اسلامی عنصر قانونی محسوب می‌شود. بر اساس این ماده، ممکن است مال منقولی مانند طلا به ‌عنوان اجاره، امانت، رهن یا وکالت یا به ‌جهت هر کار با اجرت یا بی اجرت به شخصی داده شود. سپس بنای هر دو طرف بر پس دادن یا مصرف آن در مورد معینی باشد. در این حالت اگر شخصی که طلا نزد او امانت بوده، آن را به ضرر مالک، استفاده، تصاحب، تلف یا مفقود کند، جرم خیانت در امانت محقق شده ‌است. بنابراین عنصر قانونی این جرم، ماده مذکور است.

عنصر مادی جرم خیانت در امانت طلا

برای اینکه جرمی واقع شود، به اعمالی نیاز است. عنصر مادی به مجموعه رفتارها یا اعمالی گفته می‌شود که برای ارتکاب جرم انجام می‌شود. در مورد جرم خیانت در امانت طلا استفاده از طلا، تصاحب، تلف یا مفقود کردن آن به‌ عنوان رفتارهای ارتکاب این جرم محسوب می‌شوند. یعنی اگر شخصی مرتکب هر کدام از این رفتارها شود تا به مالک ضرری برسد، این جرم واقع شده ‌است.

عنصر روانی این جرم

زمانی‌ که شخصی با سوءنیت و با هدف ورود ضرر به دیگری اقدامی انجام دهد، این جرم محقق می‌شود. یعنی اگر طلاهایی که به امین سپرده شده، بدون قصد ورود ضرر و بدون سوءنیت او مفقود شود یا از بین برود، این موضوع موجب تحقق جرم خیانت در امانت نمی‌شود. به ‌این‌ ترتیب برای تشکیل جرم خیانت در امانت طلا وجود هر سه عنصر لازم است. یعنی اگر هر کدام از این عناصر وجود نداشته باشد، جرم واقع نمی‌شود.

مثالی در مورد خیانت در امانت طلا

در صورتی که شخصی قبل از سفر، طلاهای خود را به فردی از فامیل یا آشنایان خود بسپارد، ممکن است برای پس گرفتن آن با مشکل مواجه شود. یعنی ممکن است شخصی که طلاها به او سپرده شده است، به دلیل ارزش بالای این طلاها وسوسه شود و آن‌ها را به صاحبش پس ندهد. همچنین ممکن است که مقداری از آن را برای خودش بردارد ولی ادعا کند که آن میزان از طلا مفقود شده یا از بین رفته است. موضوع امانت قرار دادن طلا نزد دیگران، موجب بروز مشکلاتی برای صاحب آن می‌شود. در صورتی که او مدعی باشد، جرم خیانت در امانت نسبت به طلاهای امانتی محقق شده است، می‌تواند علیه مرتکب شکایت کند. دادگاه با بررسی این موضوع، حکم مناسب را اعلام می‌کند.

برای حضور در دادگاه، با توجه به شرایط پرونده، می‌توانید از لایحه خیانت در امانت یا لایحه دفاعیه خیانت در امانت‌ بهره ببرید. نوشتن و تقدیم این لوایح به دادگاه، در حکم نهایی موثر خواهد بود.

مجازات جرم خیانت در امانت طلا

مطابق قانون مجازات اسلامی، اگر شخصی نسبت ‌به مالی که به او امانت داده شده ‌است، خیانت در امانت کند، به مجازات حبس محکوم خواهد شد. با تصویب قانون جدید کاهش مجازات حبس تعزیری، مجازات جرم خیانت در امانت طلا به حداقل ۳ ماه و حداکثر ۱۸ ماه تغییر کرده‌ است.

در گذشته جرم خیانت در امانت یکی از جرائم غیرقابل گذشت بود. با تصویب قانون جدید کاهش مجازات حبس تعزیری، جرم خیانت در امانت به ‌عنوان جرم قابل گذشت اعلام‌ شده و مجازات آن به نصف کاهش پیدا کرده‌ است. بنابراین پیگیری این جرم و تعقیب متهم، با شکایت شاکی شروع می‌شود و با رضایت یا مجازات مرتکب به اتمام می‌رسد. همچنین اگر شاکی گذشت کند، دادرسی و مجازات مرتکب در هر مرحله‌ای که باشد، متوقف خواهد شد.

به ‌این ‌ترتیب اگر شما چند قطعه طلا را به ‌عنوان امانت نزد شخصی بسپارید، سپس او به قصد ورود ضرر به شما از آن استفاده کند یا برای خودش بردارد و نسبت به آن طلاها رفتار مالکانه داشته باشد، جرم خیانت در امانت طلا محقق شده‌ است. در این حالت بدون شکایت از طرف شما این شخص تحت تعقیب قرار نمی‌گیرد و مجازات نمی‌شود. در هر مرحله از دادرسی و مجازات نیز اگر شما گذشت کنید و به او رضایت دهید، دادرسی و اجرای مجازات متوقف می‌شود.

خیانت در امانت طلای رهنی

گاهی ممکن است شما به دیگری بدهکار باشید یا یک وسیله را به‌ صورت قسطی بخرید. در این حالت به ‌جهت اطمینان طرف مقابل نسبت ‌به پرداخت بدهی خود، مالی را نزد او به ‌عنوان رهن قرار می‌دهید. رهن قرار دادن مال به این معنا است که اگر شما بدهی خود را در موعد مقرر پرداخت نکنید، طرف مقابل با فروش مال مرهونه طلب خود را وصول کند. در صورتی ‌که مال مرهونه طلا باشد و طرف مقابل تا قبل ‌از سررسید مهلت پرداخت بدهی، این طلا را بفروشد، مرتکب جرم خیانت در امانت طلا شده‌ است زیرا شخصی که طلا به او سپرده شده، پیش ‌از اینکه مهلت رهن به پایان برسد، این طلا را فروخته ‌است.

همچنین استفاده از مال مرهونه توسط مرتهن ممنوع است. در صورتی ‌که او از این طلا استفاده کرده باشد، راهن می‌تواند علیه او در دادگاه اقدام کند زیرا مرتهن حق استفاده از مال مرهونه را ندارد.

در سال‌های اخیر فروشندگان کالاهایی مانند تلفن ‌همراه یا وسایل با ارزش، در زمان فروش اقساطی، قطعه‌ای طلا را از طرف مقابل دریافت می‌کنند. دریافت طلا به دلیل آن است که اگر طرف مقابل اقساط این کالا را پرداخت نکند، فروشنده بتواند با فروش طلا طلب خود را وصول کند. اگر فروشنده قبل ‌از مهلت پرداخت اقساط، این طلا را از بین ببرد یا از آن استفاده کند یا آن را بفروشد، جرم خیانت در امانت طلا محقق شده ‌است. در این شرایط صاحب طلا می‌تواند در دادگاه به دلیل جرم خیانت در امانت طلا علیه فروشنده اقدام کند.

خیانت در امانت طلا به دلیل وکالت

در شرایطی ممکن است شما تعدادی سکه طلا را نزد دیگری قرار دهید تا آن را به مصرف خاصی برساند یا برای شما بفروشد. به‌ عنوان مثال، شما ۵۰ سکه‌ طلا را به شخصی می‌دهید تا به وکالت از شما آن را برای ساخت یک مدرسه یا واحد درمانی در یک روستا استفاده کند. اگر او به قصد ورود ضرر به شما و با سوءنیت، ۲۵ سکه طلا را برای خودش بردارد، جرم خیانت در امانت طلا واقع شده ‌است. زیرا بنای هر دو طرف بر این بوده است که این سکه‌ها برای موضوع معینی به فروش برسد. در حالی ‌که شخص طرف مقابل بر خلاف توافق و تراضی با صاحب‌ مال، نیمی از این سکه‌ها را برای خودش تصاحب کرده ‌است.

دادگاه صالح برای خیانت در امانت طلا

زمانی که جرم خیانت در امانت محقق می‌شود، دادگاه شهری که جرم در آنجا رخ داده است، صالح به رسیدگی خواهد بود. فرض کنید شما قطعه‌ای طلا به شخصی که ساکن تهران است، امانت می‌دهید تا آن را برای شما نگهداری کند. بعد از مدتی پس از اینکه به او مراجعه می‌کنید، متوجه می‌شوید که او طلای شما را در شهر یزد فروخته است. در این حالت دادگاه محل وقوع جرم، یعنی دادگاه یزد، صالح به رسیدگی به این جرم خواهد بود. به این ترتیب شما باید دادخواست خود را به دادسرای یزد تقدیم کنید. سپس جلسات دادرسی در یکی از شعب دادگاه‌های کیفری تشکیل می‌شود.

توصیه می‌کنیم

در آخر توصیه می‌کنیم که اگر برای رسیدگی به این جرم اقدام کرده‌اید یا اینکه به این جرم متهم شده‌اید، حتما درباره شرایط پرونده خود با مشاوران حقوقی و وکلای پایه یک دادگستری گفتگو کنید و راهنمایی بخواهید. برای این منظور می‌توانید از خدمات مشاوره حقوقی تلفنی بهره ببرید. علاوه براین، با استفاده از خدمات تنظیم لایحه اختصاصی این امکان را دارید که تمام مدارک و شواهد خود را به صورت مستند به دادگاه ارائه دهید. این اقدام به خصوص با شیوع گسترده ویروس کرونا و عدم امکان حضور در مراجع قضایی اهمیت بیشتری پیدا کرده است.