بررسی شرایط تحقق جرم افترا عملی و سوء نیت خاص در این جرم + اجزای رکن معنوی جرم افترا عملی
جرم افترا عملی یکی از شیوه‌های تحقق جرم افترا است. این اقدام ناپسند مطابق فقه و اخلاق، کاری مذموم و غیر اخلاقی شمرده می‌شود. در قانون مجازات اسلامی نیز این کار قابلیت مجازات دارد. افترای عملی زمانی محقق می‌شود که شخصی به صورت عمدی و آگاهانه برای متهم کردن شخص دیگری وسایلی را در منزل یا محل کار او قرار دهد تا او به عنوان مجرم شناخته شود. این وسایل ممکن است آلات و ادوات ارتکاب جرم یا اینکه وسیله‌ای باشد که پیدا شدن آن در تصرف هر شخصی موجب مجازات او می‌شود.
فرض کنید شخصی معتمد و آبرومند در یک محله زندگی می‌کند. یکی از همسایه‌ها که با او اختلاف دارد، وسایل ارتکاب جرم را در خانه او قرار می‌دهد. در این حالت او تحت تعقیب قرار می‌گیرد. سپس در دادسرا یا دادگاه معلوم می‌شود که او مرتکب عمل غیرقانونی نشده است. در این شرایط می‌تواند علیه طرف مقابل که به او این اتهام را وارد کرده بود، شکایت کند. قاضی دادگاه با توجه به شرایط پرونده در این خصوص حکم مناسب را صادر خواهد کرد.
جرم افترای عملی چیست؟
یکی از جرایمی که سبب از بین رفتن حیثیت یا ورود ضرر به آبرو و اعتبار دیگران می‌شود، جرم افترای عملی است. افرادی که این کار را انجام می‌دهند، مستحق مجازات هستند. این جرم با قرار دادن آلات و ادوات جرم در خانه یا محل کار یا جیب متعلق به لباس شخص دیگر صورت می‌گیرد.
شخصی را در نظر بگیرید که مدعی می‌شود همسایه او در خانه مشروبات الکلی تولید می‌کند. او بدون اطلاع همسایه و در غیاب او وسایل تولید مشروب را در انبار خانه او قرار می‌دهد. سپس شرایط را طوری جلوه می‌دهد تا همسایه به عنوان مجرم شناخته شود.
در این حالت صاحب خانه به دلیل این اتهام تحت تعقیب قرار می‌گیرد. سپس در دادسرا یا دادگاه ثابت می‌شود که این اقدام غیرقانونی را انجام نداده است. در این صورت او می‌تواند علیه طرف مقابل به دلیل افترای عملی شکایت کند. چنانچه وقوع این اقدام در دادگاه محرز شود، مرتکب به مجازات قانونی محکوم خواهد شد.
این رفتار غیرقانونی با قرار دادن هر اشیایی که پیدا شدن آن در تصرف یک نفر موجب اتهام او می‌شود، شکل می‌گیرد.
به این مثال توجه کنید!
فرض کنید شخصی در خوابگاه متعلق به دانشجویان یک عدد پایپ (وسیله استعمال ماده مخدر شیشه ) را در کیف متعلق به شخص دیگر قرار می‌دهد. سپس به همه اعلام می‌کند که صاحب کیف را در حال استعمال مواد مخدر دیده است. در این شرایط، صاحب کیف تحت تعقیب قرار می‌گیرد. چنانچه در دادسرا یا دادگاه معلوم می‌شود که این شخص مرتکب استعمال و نگهداری مواد مخدر نشده است، مجازات نخواهد شد.
در این حالت او می‌تواند علیه شخصی که به او این اتهام را وارد کرده بود، شکایت کند. قاضی دادگاه با توجه به شرایط پرونده، مرتکب (افترا زننده) را به حبس یا شلاق محکوم خواهد کرد.
مصادیق جرم افترای عملی با ذکر مثال
فرض کنید شخصی به دلیل اختلاف با همکار خود، یکی از وسایل مهم اداره را در کیف او قرار می‌دهد، سپس نزد همکاران خود اعلام می‌کند که او آن را ربوده است. در این شرایط اگر فردی که وسیله مربوط به اداره، در کیف او پیدا شده باشد، تحت تعقیب قرار بگیرد ولی جرم او اثبات نشود، می‌تواند علیه مفتری (شخص افترا زننده) شکایت کند. مفتری به شخصی گفته می‌شود که به دیگران اتهامی را وارد کرده باشد ولی نتواند آن را در دادگاه اثبات کند. این مورد یکی از مصادیق جرم افترای عملی محسوب می‌شود.
افترای عملی معمولاً در خصوص افرادی شکل می‌گیرد که با یکدیگر اختلاف یا دشمنی یا رقابت دارند. این موضوع سبب ضرر به حیثیت شخصی خواهد شد که وسایل ارتکاب جرم در کیف یا خانه یا محل کار او پیدا می‌شود. این اقدام رفتار بسیار ناپسندی است که نزد همه مردم، کاری مذموم شمرده می‌شود. به دلیل اینکه فردی که جرمی را انجام نداده است، به صورت ناروا تحت تعقیب قرار می‌گیرد. این اقدام به حیثیت او آسیب عمده‌ای وارد می‌کند.
برای مثال، در مواقعی ممکن است فردی کالاهای قاچاق را در خودروی متعلق به شخص دیگر قرار دهد. در این حالت اگر او تحت تعقیب قرار بگیرد، تحقیقات مقدماتی در این مورد، در دادسرا انجام خواهد شد. چنانچه معلوم شود که این وسیله‌های قاچاق به او تعلق ندارند، برای او قرار منع تعقیب صادر می‌شود. در این حالت این شخص می‌تواند علیه فردی که به او اتهام قاچاق وارد کرده بود، شکایت کند.
مواردی که بیان شد نمونه‌هایی از مصادیق جرم افترای عملی محسوب می‌شوند که قابل مجازات هستند.
آیا جرم افترای عملی از جرایم قابل گذشت است؟
مطابق ماده ۱۰۴ قانون مجازات اسلامی افترای عملی از جرایم قابل گذشت محسوب می‌شود. یعنی شروع و ادامه تعقیب یا رسیدگی و اجرای مجازات، به شکایت شاکی و گذشت او بستگی دارد. چنانچه شخصی که به او اتهام ارتکاب کار غیر قانونی وارد شده بود، علیه طرف مقابل شکایت نکند، او تحت تعقیب قرار نمی‌گیرد. در صورتی که او علیه مرتکب شکایت کند ولی از شکایت خود منصرف شود، دادرسی و اجرای مجازات در هر مرحله‌ای که باشد، متوقف خواهد شد.
فرض کنید دو نفر در یک اداره همکار هستند و یکی از آن‌ها به دلیل حسادت یا دشمنی با همکار خود، یک شوکر یا اسپری فلفلی را در کیف او قرار می‌دهد و سپس مدعی می‌شود که صاحب کیف برای استفاده در محل کار این وسایل را با خودش به همراه دارد. با توجه به این مساله که حمل و نگهداری شوکر و اسپری فلفلی مطابق قانون، عملی غیر قانونی است، در این زمان، شخصی که این وسایل را در کیف او پیدا کرده‌اند، تحت تعقیب قرار می‌گیرد. حال اگر این شخص بتواند در دادسرا ثابت کند که این وسایل متعلق به او نیستند، مجازات نمی‌شود. در نهایت اگر این شخص به دلیل سابقه همکاری با طرف مقابل و برخورداری از صفت بخشندگی، علیه همکار خود شکایتی مطرح نکند، مفتری مجازات نخواهد شد.
سوء نیت خاص جرم افترا عملی چیست؟
سوء نیت خاص به معنی آن است که متهم، فعلی را با اراده و آگاهی نسبت به شخص مورد نظرش انجام دهد.
معنای سوء نیت عام، آگاهی از جرم بودن فعل ارتکابی است. سوء نیت خاص این اقدام موجب تحقق آن می‌شود. یعنی فردی قصد دارد به همکار یا همسایه یا دشمن یا هر فرد مورد نظر خود ضرری برساند. او با آگاهی و اراده وسایل را در کیف یا خانه یا خودرو یا محل کار شخص مورد نظر قرار می‌دهد تا همه او را متهم بدانند.
در این شرایط سوء نیت خاص این اقدام شکل می‌گیرد. مرتکب، این رفتار را با هدف متهم جلوه دادن دیگری انجام می‌دهد. این موضوع سوء نیت خاص او محسوب می‌شود. یعنی خودش از دروغ بودن نسبتی که به دیگری می‌دهد اطلاع دارد. با این حال اقدامی را انجام می‌دهد تا همه او را متهم بدانند.
وقتی شخصی یک مال مسروقه را در کیف متعلق به دیگری قرار می‌دهد، این کار را با سوء نیت و قصد متهم جلوه دادن او انجام داده است. بنابراین او مستحق مجازات خواهد بود. این مجازات به این دلیل است که اقدام او سبب از بین رفتن اعتبار طرف مقابل نزد دیگران خواهد شد.
شرایط تحقق جرم افترا عملی چیست؟
برای ارتکاب این اقدام ناپسند باید شرایط تحقق جرم افترای عملی وجود داشته باشد. یکی از شرایط تحقق جرم افترا عملی که در این زمینه اهمیت فراوانی دارد، غیر قانونی بودن آلات و ادواتی است که در تصرف یک فرد پیدا می‌شود. یعنی اگر شخصی وسیله‌ای را در کیف یا جیب دیگری قرار دهد و این اقدام موجب ورود اتهام به او نشود، شرایط تحقق جرم افترای عملی شکل نمی‌گیرد.
یکی دیگر از شرایط تحقق جرم افترای عملی آن است که اتهامی که مرتکب به دیگری وارد می‌کند، غیر واقعی باشد. یعنی او این اقدام را انجام نداده باشد.
در رابطه با شرایط تحقق جرم افترای عملی به این مثال توجه کنید!
فرض کنید شخصی یک قطعه طلا را ربوده است. سپس آن را در خانه خود مخفی می‌کند. همسرش برای اعلام جرم او به مأموران این قطعه طلا را در جیب شوهرش قرار می‌دهد. تا او به عنوان متهم شناخته شود. در این حالت اقدام همسر افترای عملی نیست. به دلیل اینکه ربودن طلا در حقیقت توسط شوهر صورت گرفته است. کار همسرش به عنوان کمک به پلیس برای کشف جرم محسوب می‌شود. در این حالت شوهر او نمی‌تواند به دلیل افترای عملی علیه این خانم شکایت کند. چون این ربودن توسط خودش شکل گرفته است.
یکی دیگر از شرایط جرم افترای عملی این است که مرتکب برای این کار سوء نیت و قصد مجرمانه داشته باشد. اگر شخصی بدون اطلاع از جرم بودن حمل اشیایی، آن را در وسایل یا در کیف شخص دیگری قرار دهد، مجازات نمی‌شود. البته اثبات این موضوع به آسانی امکان‌پذیر نخواهد بود.
در خصوص شرایط تحقق جرم افترا عملی موضوع با اهمیتی وجود دارد و آن موضوع این است که اگر شخصی که وسایل ممنوعه در کیف یا این اموال متعلق به او پیدا شده است، تحت تعقیب قرار بگیرد و نتواند برائت خود را ثابت کند، امکان شکایت علیه طرف مقابل را ندارد. به دلیل اینکه از نگاه قانون، خود او مجرم شناخته شده و قابل مجازات است.
خدمات مجموعه احتراما در این زمینه
چنانچه به دلیل افترای عملی تحت تعقیب قرار بگیرید، فرصت دفاع برای شما فراهم است. شما می‌توانید در خصوص اقداماتی که باید انجام دهید، با مشاوران حقوقی گفتگو کنید و از آن‌ها راهنمایی و مشاوره بگیرید. برای این منظور لازم است که با ثبت سفارش در وب سایت احتراما از خدمات مشاوره حقوقی تلفنی بهره‌مند شوید. کارشناسان ما با ارئه راهکارهای حقوقی شما را یاری می‌کنند تا بی‌گناهی خود را اثبات کنید.
برای حضور در جلسه‌های رسیدگی دادگاه کیفری بهتر است که یک لایحه ارائه دهید. تنظیم لایحه یکی از خدمات مهم و تخصصی کارشناسان مجموعه ما است. آن‌ها با دقت و تخصص خود تنظیم انواع لوایح حقوقی و کیفری را برای شما انجام می‌دهند.
ثبت نظر یا سوال