جرم استفاده از سند مجعول چیست؟ + بررسی قابل گذشت بودن این جرم و عناصر تشکیل دهنده آن

جرم استفاده از سند مجعول یکی از جرایم مهم و پرتکرار در جامعه ما محسوب می‌شود. این موضوع سبب بی‌نظمی در جامعه و موجب خدشه‌دار شدن اعتماد مردم خواهد شد. گاهی ممکن است افراد برای رسیدن به اهداف خود، از مسیر غیر قانونی اقدام کنند. استفاده از سند مجعول یکی از این راه‌های غیر قانونی محسوب می‌شود. وقتی شخصی از سندی که توسط جاعل شبیه‌ سازی شده‌ است، استفاده کند، این جرم شکل می‌گیرد.

در ابتدا به این نکته مهم توجه کنید!

موضوعی که باید به آن توجه کنید این است که مجازات جاعل با فردی که از سند مجعول استفاده می‌کند، متفاوت و مجزا است. یعنی اگر شخصی سندی را مخدوش کند یا آن را به ‌صورت غیر واقعی بسازد، فقط به مجازات همان جرم محکوم خواهد شد. چنانچه فردی خودش سندی را ساخته باشد و از آن استفاده کند، به مجازات هر دو جرم محکوم می‌شود.

فرض کنید شخصی مشخصات سند متعلق به خانه‌ای را تغییر داده است. سپس آن را به ‌عنوان رهن نزد بانک قرار می‌دهد. در این حالت او به دلیل شبیه‌ سازی و استفاده از سند مجعول قابل مجازات خواهد بود. فردی که به واسطه این جرم به او ضرری رسیده باشد، می‌تواند علیه مرتکب شکایت کند. با شکایت او متهم تحت تعقیب قرار می‌گیرد.

جرم استفاده از سند مجعول چیست؟

این جرم در مواقعی رخ می‌دهد که فردی با آگاهی از مجعول بودن یک سند از آن استفاده کند. یعنی این جرم نیازمند علم و آگاهی نسبت ‌به ساختگی بودن آن است. در شرایطی که شخصی یک سند ساختگی را در اختیار داشته باشد، ولی از آن استفاده نکند، این جرم شکل نمی‌گیرد. در واقع لازمه تحقق این جرم، استفاده از سند مجعول است.

فرض کنید شخصی یک مبایعه نامه مجعول را در اختیار دارد. تا زمانی‌ که از آن استفاده نکند، جرم شکل نگرفته و او مجازات نخواهد شد. چنانچه این شخص مبایعه نامه مجعول را به‌ عنوان مبایعه نامه واقعی به دیگری بدهد یا از آن استفاده کند، این جرم شکل می‌گیرد.

وقوع این جرم موجب تحقق جرایم دیگری در جامعه می‌شود. معمولاً افراد با هدف کسب مال این اقدام را انجام می‌دهند. آن‌ها با استفاده از سند مجعول مرتکب جرایم مالی نیز می‌شوند.

از جمله لوایحی که در خصوص این جرم باید از آن مطلع باشید و درباره آن بدانید، لایحه استفاده از سند مجعول و لایحه سند مجعول است. می‌توانید درباره این لوایح در مجله حقوقی احتراما بخوانید.

مطلق بودن این جرم به چه معنا است؟

این جرم از جرایم مطلق است. یعنی به ‌محض اینکه متهم سند مجعول را مورد استفاده قرار دهد، این جرم شکل می‌گیرد. در این حالت نیازی به تحقق نتیجه موردنظر او نخواهد بود.

فرض کنید شخصی برای ضمانت، یک سند مجعول را نزد دیگری قرار می‌دهد. در این حالت این قرار دادن سند موجب تحقق این جرم می‌شود.

اگر طرف مقابل از ساختگی بودن سند مطلع شود، می‌تواند علیه او شکایت کند. در صورتی‌ که وقوع جرم در دادگاه محرز شود، قاضی مرتکب را به مجازات مقرر در قانون محکوم خواهد کرد.

شخصی را در نظر بگیرید که برای ورود به یک سازمان دولتی مدارک جعلی را تهیه کرده ‌است. او با ارائه این مدارک به این سازمان مرتکب این جرم می‌شود. در این حالت ارائه دادن مدارک موجب تحقق این جرم شده ‌است. حتی اگر به هر دلیلی او استخدام نشود، صرف ارائه مدارک مجعول موجب تحقق این جرم و مجازات او خواهد شد.

در صورتی ‌که شخصی از مجعول بودن سند اطلاع نداشته باشد و از آن استفاده کند، مجازات نخواهد شد زیرا وقوع این جرم باید با علم و آگاهی صورت بگیرد.

ارکان جرم استفاده از سند مجعول

عناصر تشکیل دهنده جرم استفاده از سند مجعول لازمه تحقق آن هستند. اقدامات متهم باید دارای عنصر مادی قانونی و معنوی باشد تا او تحت تعقیب قرار بگیرد. چنانچه اقدام او در قانون جرم نباشد، نمی‌توان متهم را مجازات کرد.

1. عنصر قانونی: در قانون مجازات اسلامی در خصوص جرایم و مجازات‌ها صحبت شده ‌است. در موادی از قانون استفاده‌ آگاهانه از سند مجعول و مجازات آن بیان می‌شود. بنابراین به‌ موجب قانون این اقدام جرم است.
2. عنصر مادی جرم استفاده از سند مجعول: کارهایی که مرتکب انجام می‌دهد تا جرم شکل بگیرد، به ‌عنوان عنصر مادی جرم استفاده از سند مجعول محسوب می‌شوند. در این جرم استفاده کردن از سند مجعول برای رسیدن به خواسته غیر قانونی، رکن مادی آن است. شخصی را در نظر بگیرید که برای معافیت از سربازی، مدارک پزشکی ساختگی را به سازمان مربوطه ارائه می‌دهد. ارائه دادن مدارک، به‌ عنوان عنصر مادی جرم استفاده از سند مجعول تلقی می‌شود. اگر اقدام او توسط سازمان مربوطه شناسایی شود و او به نتیجه مورد نظرش نرسد، باز هم قابل مجازات است.
3. عنصر معنوی جرم استفاده از سند مجعول: رکن بسیار مهم این عمل غیر قانونی، عنصر معنوی یا روانی آن است. زمانی ‌که شخصی برای فریب دادن دیگران از سند مجعول استفاده کند، این عمل غیر قانونی شکل می‌گیرد. علم و آگاهی متهم نسبت ‌به ساختگی بودن این سند و اطلاع مرتکب از غیرقانونی بودن این اقدام، مستحق مجازات است. به دلیل اینکه عنصر معنوی جرم استفاده از سند مجعول در او وجود دارد.
4. شخصی را در نظر بگیرید که با آگاهی از ساختگی بودن یک سند آن را مورد استفاده قرار می‌دهد. او با این اقدام موجب ورود ضرر به‌ طرف مقابل می‌شود. این عمد و علم او نسبت ‌به ارتکاب این جرم، به عنوان عنصر معنوی جرم استفاده از سند مجعول است.

توجه داشته باشید

مواردی که بیان شد، عناصر تشکیل دهنده جرم استفاده از سند مجعول هستند. اگر اقدام متهم دارای ارکان جرم استفاده از سند مجعول باشد، او قابل مجازات خواهد بود. در غیر این‌ صورت مجازات نمی‌شود. در واقع لازمه تحقق این عمل مجرمانه وجود ارکان آن است.

مجازات جرم استفاده از سند مجعول

در قانون مجازات اسلامی، مجازات این جرم مطرح شده است. البته مجازات استفاده از هر نوع سند مجعولی با دیگری تفاوت دارد.

مطابق ماده ۵۲۵ این قانون، اگر شخصی با علم به مجعول بودن احکام یا اسناد یا حواله‌های دولتی آن‌ها را مورد استفاده قرار دهد، علاوه ‌بر جبران خسارت به حبس از ۱ تا ۱۰ سال محکوم خواهد شد.

با توجه به ماده ۵۳۵ این قانون، در شرایطی که شخصی سندی را که توسط کارمندان یا مسئولان دولتی یا افراد عادی، تحریف، ساخته یا مخدوش شده باشد را با علم به ساختگی بودن آن استفاده کند، به مجازات حبس از ۶ ماه تا ۳ سال و جزای نقدی محکوم می‌شود.

بر اساس ماده ۵۲۷ این قانون اگر فردی مدارک اشتغال به تحصیل یا فارغ‌التحصیلی یا تأییدیه یا ریز نمرات دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی و تحقیقاتی را با علم به ساختگی بودن آن مورد استفاده قرار دهد، علاوه‌ بر جبران خسارت به حبس از یک تا سه سال محکوم خواهد شد.

جرم استفاده از سند مجعول قابل گذشت است؟

در مورد قابل گذشت بودن این جرم نیز قانون تفکیک قائل شده است. چنانچه شخصی اسناد دولتی یا رسمی یا گواهینامه رانندگی یا مدارک تحصیلی مربوط به دانشگاه‌ها و موسسات علمی را با علم به مجعول بودن آن‌ها مورد استفاده قرار دهد، جرم او غیر قابل گذشت است. یعنی گذشت یا رضایت شاکی تاثیری در آن ندارد. همچنین برای پیگیری آن نیاز به شاکی خصوصی نیست.

در شرایطی که شخصی اسناد یا نوشته‌های غیر رسمی را جعل کند، این جرم قابل گذشت است. یعنی پیگیری آن فقط توسط شاکی امکان‌پذیر است. همچنین گذشت یا رضایت شاکی موجب توقف دادرسی و مجازات متهم می‌شود.

نحوه پیگیری جرم استفاده از سند مجعول

ممکن است شخصی با استفاده از سند مجعول موجب ورود ضرر به شما شود. در این حالت مطابق قانون، می‌توانید این موضوع را از طریق دادگاه کیفری پیگیری کنید. برای این کار لازم است ابتدا شکواییه‌ای را در یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی ثبت کنید. پس ‌از آن در دادسرا تحقیقات مقدماتی در خصوص این موضوع انجام خواهد شد. در صورتی ‌که وقوع این جرم برای دادگاه محرز شود، برای پرونده قرار جلب دادرسی صادر خواهد شد. چنانچه با این قرار موافقت شود، دادستان کیفرخواست را صادر و پرونده را به ‌همراه آن به دادگاه ارسال خواهد کرد.

خدمات حقوقی مرتبط

مجازات این جرم با توجه به نوع سندی که مورد استفاده قرار می‌گیرد، متفاوت است. اگر قصد دارید این جرم را در دادگاه مطرح کنید، بهتر است که با یک وکیل یا کارشناس حقوقی مشورت کنید. در وب سایت احتراما این شرایط برای شما فراهم است تا با ثبت درخواست برای مشاوره حقوقی تلفنی با کارشناسان ما در ارتباط باشید.

علاوه بر این شما می‌توانید از خدمات تنظیم لایحه وب سایت احتراما بهره‌مند شوید. کارشناسان ما به صورت حرفه‌ای تنظیم انواع لوایح را به عهده می‌گیرند.